„Kalifornía“: Munur á milli breytinga

Úr Wikipediu, frjálsa alfræðiritinu
Efni eytt Efni bætt við
lagfæring.
Lína 142: Lína 142:


==Landsvæði og náttúrufar==
==Landsvæði og náttúrufar==
[[Miðdalur Kaliforníu|Miðdalur Kaliforníu]] er mesta landbúnaðarhérað fylkisins. Vestur af honum eru Sierra Nevada eða Snjófjöll. Í eða við fjöllin eru [[Yosemiteþjóðgarðurinn]] með háa kletta og fossa, [[Sequoiaþjóðgarðurinn]] þar sem stærstu tré í heimi vaxa; [[risafura|rauðviður]], [[Lake Tahoe]] er stærsta stöðuvatn fylkisins og [[Mount Whitney]] er sem er hæsta fjall Bandaríkjanna 48 (utan Alaska og Hawaii).
[[Miðdalur Kaliforníu|Miðdalur Kaliforníu]] er mesta landbúnaðarhérað fylkisins. Vestur af honum eru Sierra Nevada eða Snjófjöll. Í eða við fjöllin eru [[Yosemiteþjóðgarðurinn]] með háa kletta og fossa, [[Sequoia National Park|Sequoiaþjóðgarðurinn]] þar sem stærstu tré í heimi vaxa; [[risafura|rauðviður]], [[Lake Tahoe]] er stærsta stöðuvatn fylkisins og [[Mount Whitney]] er sem er hæsta fjall Bandaríkjanna 48 (utan Alaska og Hawaii).


Í norðri eru [[Fossafjöll]] (sem ná norður í gegnum [[Oregon]] og [[Washingtonfylki]]) þar sem [[eldkeila|eldkeilur]] eru áberandi fjöll. [[Lassen Peak]] gaus í byrjun 20. aldar. Við norðurströndina vex [[strandrauðviður]] sem hefur að geyma hæstu eintök trjáa í heimi.
Í norðri eru [[Fossafjöll]] (sem ná norður í gegnum [[Oregon]] og [[Washingtonfylki]]) þar sem [[eldkeila|eldkeilur]] eru áberandi fjöll. [[Lassen Peak]] gaus í byrjun 20. aldar. [[Lassen Volcanic National Park]] er umhverfis fjallið. Við norðurströndina vex [[strandrauðviður]] sem hefur að geyma hæstu eintök trjáa í heimi. þar eru þjóðgarðarnir [[Redwood National and State Parks]].


Í suðaustur-Kaliforníu má finna eyðimerkur eins og [[Dauðadalur|Dauðadal]] sem er lægsti og heitasti staður Bandaríkjanna. Þar eru vaxa kaktusar.
Í suðaustur-Kaliforníu má finna eyðimerkur eins og [[Dauðadalur|Dauðadal]] sem er lægsti og heitasti staður Bandaríkjanna. Þar eru vaxa kaktusar og annar eyðimerkurgróður. [[Death Valley National Park]] er þjóðgarður sem nær yfir svæðið.


Um 45% fylkisins er skógi vaxið og er fjöldi [[furur|furutrjáa]]. Í Hvítufjöllum má finna [[broddfura|broddfuru]] sem er yfir 5000 ára gömul.
Um 45% fylkisins er skógi vaxið og er fjöldi [[furur|furutrjáa]]. Í Hvítufjöllum má finna [[broddfura|broddfuru]] sem er yfir 5000 ára gömul. Dýralíf er fjölbreytt. Meðal spendýra eru: [[Fjallaljón]], [[sléttuúlfur]], [[svartbjörn|svartbirnir]], [[íkorni|íkornar]] og [[stórhyrningur]].


Dýralíf er fjölbreytt. Meðal spendýra eru [[fjallaljón]], [[sléttuúlfur]], [[svartbjörn|svartbirnir]], [[íkorni|íkornar]] og [[stórhyrningur]].


{{Bandaríkin}}
{{Bandaríkin}}

Útgáfa síðunnar 6. desember 2016 kl. 12:13

Kalifornía
Fáni Kaliforníu Skjaldarmerki Kaliforníu
Fáni Skjaldarmerki
Gælunafn:
The Golden State (Gullna fylkið)
Kjörorð: Eureka
Kalifornía merkt inn á kort af Bandaríkjunum
Kalifornía merkt inn á kort af Bandaríkjunum
Opinbert tungumál Enska
Nafn íbúa Californian
Höfuðborg Sacramento
Stærsta Borg Los Angeles
Stærsta stórborgarsvæði Stór-Los Angeles-svæðið
Flatarmál 3. stærsta í BNA
 - Alls 423.970 km²
 - Breidd 400 km
 - Lengd 1.240 km
 - % vatn 4,7
 - Breiddargráða 32° 32′ N til 42° N
 - Lengdargráða 114° 8′ V til 124° 26′ V
Íbúafjöldi fjölmennasta í BNA
 - Alls 37.253.956 (áætlað 2010)
 - Þéttleiki byggðar 88/km²
11. þéttbyggðasta í BNA
Hæð yfir sjávarmáli  
 - Hæsti punktur Mount Whitney
4.418 m
 - Meðalhæð 884 m
 - Lægsti punktur Death Valley
-86 m
Varð opinbert fylki 9. september 1850 (31. fylkið)
Ríkisstjóri Jerry Brown (D)
Vararíkisstjóri Gavin Newsom (D)
Öldungadeildarþingmenn Dianne Feinstein (D)
Barbara Boxer (D)
Fulltrúadeildarþingmenn 34 Demókratar, 19 Repúblikanar
Tímabelti Pacific: UTC-8/-7
Styttingar CA Calif. US-CA
Vefsíða ca.gov
Golden Gate brúin í San Francisco.
Tröllvaxin tré í Kaliforníu.

Kalifornía (enska California) er fylki á vesturströnd Bandaríkjanna. Kalifornía liggur að Oregon í norðri, Nevada og Arizona í austri, Mexíkó í suðri og Kyrrahafinu í vestri. Höfuðborg fylkisins heitir Sacramento en Los Angeles er stærsta borg fylkisins. Meðal annarra þekktra borga í Kaliforníu eru San Francisco, Oakland, San Jose og San Diego.

Kalifornía er um 424.000 ferkílómetrar að stærð — þriðja stærsta fylki Bandaríkjanna á eftir Alaska og Texas. Landslag fylkisins er afar fjölbreytt.

Á 19. öld skall á gullæðið í Kaliforníu. Fólk flykktist að og efnahagur fylkisins batnaði til muna. Snemma á 20. öld varð Los Angeles miðstöð skemmtanaiðnaðar í heiminum og stórt aðdráttarafl ferðamanna. Ef Kalifornía væri land myndi það vera á meðal tíu stærstu hagkerfa heims (á stærð við Ítalíu) og 35. fjölmennasta.

Iðnaður

Árið 2005 var Kalifornía talið 5. stærsta hagkerfi í veröldinni og ábyrgt fyrir allt að 13% af heildar framleiðslu Bandaríkjanna. Aðaliðnaður Kaliforníu er landbúnaður og hefur fylkið verið kallað brauðkarfa Bandaríkjanna. Á hæla þess kemur kemur hátækni, bæði flug og geimiðnaður auk þess sem fylkið er þekkt fyrir tölvutækni og Silicon Valley sem er staðsettur í San Jose er talin ein helsta miðstöð tölvuvæðingarinnar, bæði hugbúnaðarframleiðslu og einnig framleiðslu á tölvum og íhlutum. Í Kaliforníu er afþreyingariðnaður einnig mjög mikilvægur, bæði framleiðsla kvikmynda og tölvuleikja en þó fyrst og fremst framleiðsla sjónvarpsefnis.

Lýðfræði

Kalifornía er fjölmennasta fylki Bandaríkjanna, með um 36,8 milljónir íbúa. Samkvæmt U.S. Census Bureau 2000 þá er hlutfall kynþátta í ríkinu sem hér segir:

  • Hvítir - 59,5%
  • Svertingjar - 6,7%
  • Frumbyggjar (Indjánar) - 1%
  • Asíufólk - 10,9%
  • Hawaiian og aðrar eyjaþjóðir - 0.3%
  • Aðrir - 16.8%
  • Blanda af tveimur kynþáttum - 4,7%

Auk þess má geta að 32,4% flokka sig sem latinos eða upprunna frá Mið- og Suður-Ameríku.

Tungumál

Árið 2005 höfðu um 58% íbúa Kaliforníu ensku að móðurmáli (sem fyrsta mál), en um 28% töluðu spænsku, einkum er spænska útbreidd í suðurhluta fylkisins. Um 14% íbúanna tala ýmis tungumál (sem fyrsta mál), og eru ýmis Asíumál áberandi í hverfum innflytjenda. Alls eru töluð um 70 tungumál á svæðinu.

Sýslur

Fylkinu er skipt í 58 sýslur. Þær eru:

Landsvæði og náttúrufar

Miðdalur Kaliforníu er mesta landbúnaðarhérað fylkisins. Vestur af honum eru Sierra Nevada eða Snjófjöll. Í eða við fjöllin eru Yosemiteþjóðgarðurinn með háa kletta og fossa, Sequoiaþjóðgarðurinn þar sem stærstu tré í heimi vaxa; rauðviður, Lake Tahoe er stærsta stöðuvatn fylkisins og Mount Whitney er sem er hæsta fjall Bandaríkjanna 48 (utan Alaska og Hawaii).

Í norðri eru Fossafjöll (sem ná norður í gegnum Oregon og Washingtonfylki) þar sem eldkeilur eru áberandi fjöll. Lassen Peak gaus í byrjun 20. aldar. Lassen Volcanic National Park er umhverfis fjallið. Við norðurströndina vex strandrauðviður sem hefur að geyma hæstu eintök trjáa í heimi. þar eru þjóðgarðarnir Redwood National and State Parks.

Í suðaustur-Kaliforníu má finna eyðimerkur eins og Dauðadal sem er lægsti og heitasti staður Bandaríkjanna. Þar eru vaxa kaktusar og annar eyðimerkurgróður. Death Valley National Park er þjóðgarður sem nær yfir svæðið.

Um 45% fylkisins er skógi vaxið og er fjöldi furutrjáa. Í Hvítufjöllum má finna broddfuru sem er yfir 5000 ára gömul. Dýralíf er fjölbreytt. Meðal spendýra eru: Fjallaljón, sléttuúlfur, svartbirnir, íkornar og stórhyrningur.