„Kalifornía“: Munur á milli breytinga

Breyta tenglum
Úr Wikipediu, frjálsa alfræðiritinu
Fletta í gegnum breytingarskrá
← Eldri breytingNýrri breyting →
Efni eytt Efni bætt við
MyndræntWiki-texti
linkar.
Náttúrufarskafla bætt við.
Lína 43: Lína 43:
|Vefsíða =ca.gov
|Vefsíða =ca.gov
|Footnotes =
|Footnotes =
}}<onlyinclude>
⚫
}}<onlyinclude>'''Kalifornía''' ([[enska]] '''California''') er [[Fylki Bandaríkjanna|fylki]] á vesturströnd [[Bandaríkin|Bandaríkjanna]].
[[Mynd:SF From Marin Highlands3.jpg|thumb|Golden Gate brúin í San Francisco.]]
[[Mynd:CalaverasBigTrees2.jpg|thumb|Tröllvaxin tré í Kaliforníu.]]

⚫
'''Kalifornía''' ([[enska]] '''California''') er [[Fylki Bandaríkjanna|fylki]] á vesturströnd [[Bandaríkin|Bandaríkjanna]].
Kalifornía liggur að [[Oregon]] í norðri, [[Nevada]] og [[Arizona]] í austri, [[Mexíkó]] í suðri og [[Kyrrahaf]]inu í vestri. Höfuðborg fylkisins heitir [[Sacramento]] en [[Los Angeles]] er stærsta borg fylkisins. Meðal annarra þekktra borga í Kaliforníu eru [[San Francisco]], [[Oakland]], [[San Jose]] og [[San Diego]].
Kalifornía liggur að [[Oregon]] í norðri, [[Nevada]] og [[Arizona]] í austri, [[Mexíkó]] í suðri og [[Kyrrahaf]]inu í vestri. Höfuðborg fylkisins heitir [[Sacramento]] en [[Los Angeles]] er stærsta borg fylkisins. Meðal annarra þekktra borga í Kaliforníu eru [[San Francisco]], [[Oakland]], [[San Jose]] og [[San Diego]].


Lína 66: Lína 70:
Auk þess má geta að 32,4% flokka sig sem latinos eða upprunna frá Mið- og Suður-Ameríku.
Auk þess má geta að 32,4% flokka sig sem latinos eða upprunna frá Mið- og Suður-Ameríku.


== Tungumál ==
=== Tungumál ===
Árið 2005 höfðu um 58% íbúa Kaliforníu ensku að móðurmáli (sem fyrsta mál), en um 28% töluðu spænsku, einkum er [[spænska]] útbreidd í suðurhluta fylkisins. Um 14% íbúanna tala ýmis tungumál (sem fyrsta mál), og eru ýmis Asíumál áberandi í hverfum innflytjenda. Alls eru töluð um 70 tungumál á svæðinu.
Árið 2005 höfðu um 58% íbúa Kaliforníu ensku að móðurmáli (sem fyrsta mál), en um 28% töluðu spænsku, einkum er [[spænska]] útbreidd í suðurhluta fylkisins. Um 14% íbúanna tala ýmis tungumál (sem fyrsta mál), og eru ýmis Asíumál áberandi í hverfum innflytjenda. Alls eru töluð um 70 tungumál á svæðinu.


Lína 136: Lína 140:
* [[Yuba]]
* [[Yuba]]
</td></tr></table>
</td></tr></table>

==Landsvæði og náttúrufar==
[[Miðdalur Kaliforníu|Miðdalur Kaliforníu]] er mesta landbúnaðarhérað fylkisins. Vestur af honum eru Sierra Nevada eða Snjófjöll. Í eða við fjöllin eru [[Yosemiteþjóðgarðurinn]] með háa kletta og fossa, [[Sequoiaþjóðgarðurinn]] þar sem stærstu tré í heimi vaxa; [[risafura|rauðviður]], [[Lake Tahoe]] er stærsta stöðuvatn fylkisins og [[Mount Whitney]] er sem er hæsta fjall Bandaríkjanna 48 (utan Alaska og Hawaii).

Í norðri eru [[Fossafjöll]] (sem ná norður í gegnum [[Oregon]] og [[Washingtonfylki]]) þar sem [[eldkeila|eldkeilur]] eru áberandi fjöll. [[Lassen Peak]] gaus í byrjun 20. aldar. Við norðurströndina vex [[strandrauðviður]] sem hefur að geyma hæstu eintök trjá í heimi.

Í suðaustur-Kaliforníu má finna eyðimerkur eins og [[Dauðadalur|Dauðadal]] sem er lægsti og heitasti staður Bandaríkjanna. Þar eru vaxa kaktusar.

Um 45% fylkisins er skógi vaxið og er fjöldi [[furur|furutrjáa]]. Í Hvítufjöllum má finna [[broddfura|broddfuru]] sem er yfir 5000 ára gömul.

Dýralíf er fjölbreytt. Meðal spendýra eru [[fjallaljón]], [[sléttuúlfur]], [[svartbjörn|svartbirnir]], [[íkorni|íkornar]] og [[stórhyrningur]].


{{Bandaríkin}}
{{Bandaríkin}}

Útgáfa síðunnar 5. nóvember 2016 kl. 11:17

Kalifornía
Fylki
Kalifornía
Fáni Kaliforníu
Fáni
Opinbert innsigli Kaliforníu
Innsigli
Viðurnefni: 
The Golden State (Gullna fylkið)
Kjörorð: 
Eureka
Kalifornía merkt inn á kort af Bandaríkjunum
Staðsetning Kaliforníu í Bandaríkjunum
Land Bandaríkin
Varð opinbert fylki9. september 1850 (31.)
HöfuðborgSacramento
Stærsta borgLos Angeles
Stærsta stórborgarsvæðiStór-Los Angeles-svæðið
Stjórnarfar
 • FylkisstjóriJerry Brown (D)
 • VarafylkisstjóriGavin Newsom (D)
Þingmenn
öldungadeildar		Dianne Feinstein (D)
Barbara Boxer (D)
Þingmenn
fulltrúadeildar		34 Demókratar, 19 Repúblikanar
Flatarmál
 • Samtals423.970 km2
 • Sæti3.
Stærð
 • Lengd1.240 km
 • Breidd400 km
Hæð yfir sjávarmáli
884 m
Hæsti punktur

(Mount Whitney)
4.418 m
Lægsti punktur

(Death Valley)
−86 m
Mannfjöldi
 • Samtals37.253.956 (áætlað 2.010)
 • Þéttleiki88/km2
  • Sæti11.
Heiti íbúaCalifornian
Tungumál
 • Opinbert tungumálEnska
TímabeltiPacific: UTC-8/-7
Póstfangs­forskeyti
CA
ISO 3166 kóðiUS-CA
StyttingCalif.
Breiddargráða32° 32′ N til 42° N
Lengdargráða114° 8′ V til 124° 26′ V
Vefsíðaca.gov
Golden Gate brúin í San Francisco.
Tröllvaxin tré í Kaliforníu.

Kalifornía (enska California) er fylki á vesturströnd Bandaríkjanna. Kalifornía liggur að Oregon í norðri, Nevada og Arizona í austri, Mexíkó í suðri og Kyrrahafinu í vestri. Höfuðborg fylkisins heitir Sacramento en Los Angeles er stærsta borg fylkisins. Meðal annarra þekktra borga í Kaliforníu eru San Francisco, Oakland, San Jose og San Diego.

Kalifornía er um 424.000 ferkílómetrar að stærð — þriðja stærsta fylki Bandaríkjanna á eftir Alaska og Texas. Landslag fylkisins er afar fjölbreytt.

Á 19. öld skall á gullæði í Kaliforníu. Fólk flykktist að og efnahagur fylkisins batnaði til muna. Snemma á 20. öld varð Los Angeles miðstöð skemmtanaiðnaðar í heiminum og stórt aðdráttarafl ferðamanna. Ef Kalifornía væri land myndi það vera á meðal tíu stærstu hagkerfa heims (á stærð við Ítalíu) og 35. fjölmennasta.

Iðnaður

Árið 2005 var Kalifornía talið 5. stærsta hagkerfi í veröldinni og ábyrgt fyrir allt að 13% af heildar framleiðslu Bandaríkjanna. Aðaliðnaður Kaliforníu er landbúnaður og hefur fylkið verið kallað brauðkarfa Bandaríkjanna. Á hæla þess kemur kemur hátækni, bæði flug og geimiðnaður auk þess sem fylkið er þekkt fyrir tölvutækni og Silicon Valley sem er staðsettur í San Jose er talin ein helsta miðstöð tölvuvæðingarinnar, bæði hugbúnaðarframleiðslu og einnig framleiðslu á tölvum og íhlutum. Í Kaliforníu er afþreyingariðnaður einnig mjög mikilvægur, bæði framleiðsla kvikmynda og tölvuleikja en þó fyrst og fremst framleiðsla sjónvarpsefnis.

Lýðfræði

Kalifornía er fjölmennasta fylki Bandaríkjanna, með um 36,8 milljónir íbúa. Samkvæmt U.S. Census Bureau 2000 þá er hlutfall kynþátta í ríkinu sem hér segir:

  • Hvítir - 59,5%
  • Svertingjar - 6,7%
  • Frumbyggjar (Indjánar) - 1%
  • Asíufólk - 10,9%
  • Hawaiian og aðrar eyjaþjóðir - 0.3%
  • Aðrir - 16.8%
  • Blanda af tveimur kynþáttum - 4,7%

Auk þess má geta að 32,4% flokka sig sem latinos eða upprunna frá Mið- og Suður-Ameríku.

Tungumál

Árið 2005 höfðu um 58% íbúa Kaliforníu ensku að móðurmáli (sem fyrsta mál), en um 28% töluðu spænsku, einkum er spænska útbreidd í suðurhluta fylkisins. Um 14% íbúanna tala ýmis tungumál (sem fyrsta mál), og eru ýmis Asíumál áberandi í hverfum innflytjenda. Alls eru töluð um 70 tungumál á svæðinu.

Sýslur

Fylkinu er skipt í 58 sýslur. Þær eru:

Landsvæði og náttúrufar

Miðdalur Kaliforníu er mesta landbúnaðarhérað fylkisins. Vestur af honum eru Sierra Nevada eða Snjófjöll. Í eða við fjöllin eru Yosemiteþjóðgarðurinn með háa kletta og fossa, Sequoiaþjóðgarðurinn þar sem stærstu tré í heimi vaxa; rauðviður, Lake Tahoe er stærsta stöðuvatn fylkisins og Mount Whitney er sem er hæsta fjall Bandaríkjanna 48 (utan Alaska og Hawaii).

Í norðri eru Fossafjöll (sem ná norður í gegnum Oregon og Washingtonfylki) þar sem eldkeilur eru áberandi fjöll. Lassen Peak gaus í byrjun 20. aldar. Við norðurströndina vex strandrauðviður sem hefur að geyma hæstu eintök trjá í heimi.

Í suðaustur-Kaliforníu má finna eyðimerkur eins og Dauðadal sem er lægsti og heitasti staður Bandaríkjanna. Þar eru vaxa kaktusar.

Um 45% fylkisins er skógi vaxið og er fjöldi furutrjáa. Í Hvítufjöllum má finna broddfuru sem er yfir 5000 ára gömul.

Dýralíf er fjölbreytt. Meðal spendýra eru fjallaljón, sléttuúlfur, svartbirnir, íkornar og stórhyrningur.

Sótt frá „https://is.wikipedia.org/w/index.php?title=Kalifornía&oldid=1543329“