„Kristján Eldjárn“: Munur á milli breytinga

Úr Wikipediu, frjálsa alfræðiritinu
Efni eytt Efni bætt við
ég setti fleiri fræga fjölskyldu meðlimi
Lína 12: Lína 12:
:[[Sigrún Eldjárn]] myndlistarmaður
:[[Sigrún Eldjárn]] myndlistarmaður
:[[Ingólfur Eldjárn]], tannlæknir
:[[Ingólfur Eldjárn]], tannlæknir
:Jón Eldjárn - fiskvinnsla
:Hilmir Eldjárn- gamer


== Fornleifafræði ==
== Fornleifafræði ==

Útgáfa síðunnar 1. september 2016 kl. 10:42

Kristján Eldjárn Þórarinsson Eldjárn fornleifafræðingur (fæddur á Tjörn í Svarfaðardal 6. desember 1916 – dáinn 14. september 1982) var þriðji forseti Íslands árin 19681980. Foreldrar hans voru hjónin Þórarinn Kr. Eldjárn, bóndi og kennari á Tjörn, og Sigrún Sigurhjartardóttir. Kristján lauk fyrrihlutaprófi í fornleifafræði frá Kaupmannahafnarháskóla en lærði síðan íslensk fræði við HÍ. Hann lauk doktorsprófi árið 1957 og nefnist ritgerð hans Kuml og haugfé í heiðnum sið á Íslandi.

Kristján var þjóðminjavörður og þjóðþekktur og vinsæll maður vegna þátta sinna í sjónvarpi um fornar minjar og muni í vörslu Þjóðminjasafnsins. Kristján var hispurslaus og alúðlegur í framgöngu og ávann sér miklar vinsældir þjóðarinnar. Hann sigraði mótframbjóðanda sinn, Gunnar Thoroddsen, í kosningunum 1968 með miklum atkvæðamun og var sjálfkjörinn eftir það.

Árið 1980 virtist stefna í að Kristján yrði að mynda utanþingsstjórn en hann komst hjá því þegar Ríkisstjórn Gunnars Thoroddsens var mynduð.

Kona Kristjáns var Halldóra Ingólfsdóttir. Börn þeirra eru:

Ólöf Eldjárn
Þórarinn Eldjárn skáld og rithöfundur
Sigrún Eldjárn myndlistarmaður
Ingólfur Eldjárn, tannlæknir
Jón Eldjárn - fiskvinnsla
Hilmir Eldjárn- gamer

Fornleifafræði

Kristján Eldjárn fór í sinn fyrsta fornleifaleiðangur árið 1937 til Grænlands að grafa upp norænnan miðaldabæ í Austmannsdal, kennara hans trú um að sveitastrákur frá íslandi ætti ekki í vandræðum með þær aðstæður sem þessi leiðangurinn myndi bjóða upp. Sumarið 1939 er mikilvægt ár í fornleifa uppgreftri hér á landi, Mattías Þórðarsson kom á fót norrænum rannsóknarleiðangri á Ísland en í honum voru allar norrænu þjóðinar nema Noregur, en niðurstöður úr þessum leiðangri voru tímaamót í fornleifarannsóknum hér á landi en niðurstöður um leiðangurinn var birt í riti sem heitir Forntida gårdar i Island. Kristján var undir stjórn Dana sem hét Aage Roussell en sá hópur sá um gröftinn í Stöng í Þjórsárdal og í uppgröftinum kom í ljós að þetta voru ein best varðveitti bærinn. Kristján hafði lokið fyrri hluta prófi í norrænni fornleifafræði en fór ekki til Danmerkur til að klára því það var augljóst að stríð myndi byrja von bráðar. Sumarið 1940 fór Kristján að rannsaka skálatótt í klaufanesi í svarfaðardal en þarna kom í ljós að hann að hann hefði mikinn áhuga að stjórna sínum eigin fornleifarannsóknum, hægt er að segja að þessi fornleifauppgröftur sé sá fyrsti mikli uppgröftir sem undir stjórn Íslendings sem stenst nútimakröfur. Og ári eftir kom hans fyrsta grein í Árbók fornleifafélagsins en þetta var hans fyrsta grein fornleifafræðilegs efnis.

En árið 1945 varð hann starfsmaður fyrir Þjóðminjasafnið en einungis voru tvær stöður í boði og varð hann aðstoðarmaður Matthíasar Þórðarsonar en þetta var fjölbreytt starf og Matthías var byrjaður að eldast svo hann fékk mikla ábyrgð í starfinu frá fyrsta degi við margskonar verkefni. Þann 1. desember árið 1947 tók hann við keflinu af Matthíasi sem dróg sig í hlé vegna aldurs. En það var mikið breytinga skeið á þessum tíma því þjóðminjasafnið var að væra sig um set í nýtt húsnæðið á melunum en þegar það hús var opnað árið 1949 var haldinn þróunarsýning Reykjavíkur, Reykjavíkursýningin.

Einnig var hann kjörinn í stjórn Árbókarinar árið 1945 en ekki stendur á bókunum að Kristján sé ritstjóri fyrr en 1955-56 hann hafði þá þegar skrifað 2 miklar greinar í Árbókina sem var frá árunum 1943-48 ein þeirra greina var um hrunmannafrétti sem var hálendisbyggð lagðist af vegna Heklugos 1104, hin greinin var um kuml á Hafurbjarnastöðum en blástur hafði verið þar í gangi allt frá 1868 þar til að Kristján og Jón Steffensen rönnsökuðu þau árið 1947. Árið 1954-55 þegar var ákveðið að gera dómskirkju á gamla krikjustæðinu í Skálholti var augljóst að skoðað yrði grunnurinn að eldri krikjum skoða í leiðinni. Þessi uppgröftur var sá fyrirferðamesti sem Kristján sá um hann fékk góða samstarfsaðila Hákon Christie sem var norskur arkitekt og sérfræðingur um kirkjur sem voru byggðar á miðöldum. Gísli Gestsson sá að mestu um rannsóknir en Jón Steffensen sá um beinarannsóknir. Síðan var ætlunin að gefa út sjálfstætt rit um þennan fund, Kristján ætlaði að sjá um það verk. En hann náði aldrei að ljúka því verki.

Hann vildi ólmur finna hvort hinar fornu sagnir úr Íslendingabók og Landnámsbók væru sannar um Papana og byrjaði það verk árið 1967 fór síðan fjögur til viðbótar út í eyna árið 1969 síðan fór hann aftur 1971 og tvisvar sinnum árið 1982 en þá hafði hann grafið upp allar minjar sem báru fyrir augum en allt kom fyrir ekki engar minjar voru fyrir hendi að Papar hefðu nokkurn tíman verið þar en þó fann hann minjar frá búset á miðöldum í kringum 1200 og var í norrænn í útliti.

Fornleifarannsóknir á erlendri grundu

Á Grænlandi 1937, Vallhagar í Gotlandi 1947, Á Grænlandi 1962 að Þjóðhildarkirkjunni og einnig það ár vann hann að uppgreftri á fornrústum L’Anse aux Meadows

Helstu verk eftir Kristján Eldjárn Þórarinsson

Kléberg á Íslandi (1949-50),
Rannsóknir á Fornu-Lá í Eyrarsveit og Sandártungu í Þjórsárdal (1949-50),
Rannsóknir á Bergþórshvoli (1951-52),
Fornmannagrafir á Sílastöðum (1954),
Kuml og haugfé úr heiðnum sið á Íslandi (doktorsritgerð, varði hana árið 1957),
Að sauma síl og sía mjólk (1960),
Bærinn á Gjáskógum í Þjórsádal (1961),
Forn útskurður frá Hólum í Eyjafirði (1967),
Forn altarisbrík frá Stað á Reykjanesi (1968),
Miðalda útskurður frá Skjaldfönn (1969),
Forn tá-bagall frá Þingvöllum (1970),
Þrír atgeirar (1971),
Upphaf vörupeninga á Íslandi (1972),
Hraunþúfuklaustur (1973),
Minningargreinar Árna Magnússonar um merka kirkjugripi (1976),
Örnefni og minjar í landi Bessastaða (1981)

Bækur eftir Kristján Eldjárn

Gengið á reka (1948),
Staka steina (1959),
Hundrað ár í Þjóðminjasafni (1962),
Hagleiksverk Hjálmars í Bólu (1975),

Inga Lára baldursdóttir. „Árbók hins íslenzka fornleifafélags“. Sótt 2013.

Fyrirrennari:
Ásgeir Ásgeirsson
Forseti íslands
(19681980)
Eftirmaður:
Vigdís Finnbogadóttir