Hrappseyjarprentsmiðja

Atli, eftir Björn Halldórsson, var meðal þeirra rita sem prentuð voru í Hrappseyrarprentsmiðju og gefin þar út árið 1780

Hrappseyjarprentsmiðja var prentsmiðja og bókaútgáfa sem starfrækt var í Hrappsey á Breiðafirði 1773-1794 og var fyrsta íslenska prentsmiðjan sem prentaði eingöngu veraldleg rit en ekki guðsorðabækur.

Upphaf prentsmiðjunnar

Ólafur Ólafsson Olavius fékk konungsleyfi til að stofna prentsmiðju í Skálholtsbiskupsdæmi með því skilyrði að þar yrði ekki prentað guðsorð, á því átti Hólaprentsmiðja einkarétt. Ólafur hafði áður látið prenta ýmis rit í Kaupmannahöfn, meðal annars fyrstu útgáfu Njálu. Ólafur fékk lán til tækjakaupa hjá Boga Benediktssyni í Hrappsey, sem jafnframt átti hlut í verksmiðjunni og var hún reist í eynni. Ári síðar keypti Bogi hlut Ólafs og átti prentsmiðjuna lengst af einn en Magnús Ketilsson, sýslumaður Dalamanna, stýrði hins vegar útgáfunni að mestu. Í þjóðsögum Jóns Árnasonar er sagt að Bogi hafi keypt prentsmiðjuhúsið á góðu verði eftir að maður hafði hengt sig í því og sumum þótti reimt þar. Dætur Boga áttu að hafa reynt eitt sinn að sofa þar, þegar gestanauð var mikil á Stafafelli en varð ekki svefnsamt.

Útgáfan

Frá Hrappseyjarprentsmiðju komu bækur af ýmsu tagi, svo sem Alþingisbækur Íslands, fræðslurit ýmiss konar, sum skrifuð af Magnúsi, sem var einn helsti frumkvöðull upplýsingarstefnunnar á Íslandi, Atli eftir Björn Halldórsson í Sauðlauksdal, Búnaðarbálkur Eggerts Ólafssonar, kvæðabækur og fleira. Jón Þorláksson, síðar prestur á Bægisá, vann um tíma við prentsmiðjuna og gaf út bækur sínar þar. Fyrsta íslenska tímaritið, Islandske Maanedstidender, var líka gefið út í Hrappsey á árunum 1773-1776. Var það á dönsku og gefið út sem umbun til þeirra dönsku styrktarmannanna sem hjálpuðu til við stofnun og rekstur prentsmiðjunnar.

Endalokin

Hrappseyjarprentsmiðja var seld Landsuppfræðingarfélaginu árið 1794 og flutt suður í Leirárgarða í Borgarfirði.

Heimildir

• Jón Helgason (prófessor) (1928). Hrappseyjarprentsmiðja 1773-1794. Hið íslenzka fræðafélag.