„Þýska“: Munur á milli breytinga

Breyta tenglum
Úr Wikipediu, frjálsa alfræðiritinu
Fletta í gegnum breytingarskrá
← Eldri breytingNýrri breyting →
Efni eytt Efni bætt við
MyndræntWiki-texti
Ekkert breytingarágrip
m Tók aftur breytingar 85.220.57.176 (spjall), breytt til síðustu útgáfu Dexbot
Lína 1: Lína 1:
{{Tungumál
{{Tungumál
|nafn=Þýðska
|nafn=Þýska
|nafn2=Deutsch
|nafn2=Deutsch
|ættarlitur=Indóevrópskt
|ættarlitur=Indóevrópskt
|ríki=[[Þýðskaland]]i, [[Sviss]], [[Austurríki]] auk 38 annarra landa
|ríki=[[Þýskaland]]i, [[Sviss]], [[Austurríki]] auk 38 annarra landa
|svæði=[[Evrópa]]
|svæði=[[Evrópa]]
|talendur=120 milljónir
|talendur=120 milljónir
Lína 10: Lína 10:
&nbsp;[[Germönsk tungumál|Germanskt]]<br />
&nbsp;[[Germönsk tungumál|Germanskt]]<br />
&nbsp;&nbsp;[[Vesturgermönsk tungumál|Vesturgermanskt]]<br />
&nbsp;&nbsp;[[Vesturgermönsk tungumál|Vesturgermanskt]]<br />
&nbsp;&nbsp;&nbsp;'''Þýðska'''
&nbsp;&nbsp;&nbsp;'''Þýska'''
|þjóð=[[Þýðskaland]]i, [[Liechtenstein]], [[Austurríki]], [[Belgía|Belgíu]], [[Sviss]] og [[Lúxemborg]]
|þjóð=[[Þýskaland]]i, [[Liechtenstein]], [[Austurríki]], [[Belgía|Belgíu]], [[Sviss]] og [[Lúxemborg]]
|stýrt af=
|stýrt af=
|iso1=de|iso2=ger og deu|iso3=deu|sil=GER }}
|iso1=de|iso2=ger og deu|iso3=deu|sil=GER }}


<onlyinclude>'''Þýðska''' (''deutsch''; {{framburður|De-Deutsch.ogg}}) er [[tungumál]], sem [[talmál|talað]] er og [[ritmál|ritað]] aðallega í [[Þýðskaland]]i, [[Austurríki]] og [[Sviss]]. Þýðska tilheyrir [[Germönsk mál|germönskum málum]], eins og [[danska]], [[norska]], [[sænska]], [[íslendska]], [[færeyska]], [[enska]] og [[hollenska]]. Germönsk mál flokkast síðan til [[Indó-evrópsk mál|indó-evrópskrar málaættar]] og eru fjarskyld málum eins og til dæmis [[sanskrít]].</onlyinclude>
<onlyinclude>'''Þýska''' (''deutsch''; {{framburður|De-Deutsch.ogg}}) er [[tungumál]], sem [[talmál|talað]] er og [[ritmál|ritað]] aðallega í [[Þýskaland]]i, [[Austurríki]] og [[Sviss]]. Þýska tilheyrir [[Germönsk mál|germönskum málum]], eins og [[danska]], [[norska]], [[sænska]], [[íslenska]], [[færeyska]], [[enska]] og [[hollenska]]. Germönsk mál flokkast síðan til [[Indó-evrópsk mál|indó-evrópskrar málaættar]] og eru fjarskyld málum eins og til dæmis [[sanskrít]].</onlyinclude>


== Einkenni ==
== Einkenni ==
Þýðska er nokkuð lík [[íslendska|íslendsku]] hvað varðar [[málfræði]], m.a. varðandi beygingar á [[fallorð]]um. Nafnorðin sjálf hafa oftast sömu beygingarmynd í eintölu, [[ákvæðisorð]]in sem stýra fallinu breytast hins vegar. Undantekningar frá þessu eru eignarfallsmyndir karlkyns og hvorugkyns nafnorða, veik og óreglulega beygð nafnorð auk karlkynsorða af erlendum uppruna. Nafnorðin [[hljóðvarp]]ast sum hver í fleirtölu og eða bæta við sig endingu. Ólíkt flestum málum skyldri þýðsku eru öll nafnorð og ávarpsfornöfn rituð með stórum staf og þérun er algeng. Í þýðska stafrófinu er líka bókstafurinn ß („das Eszett“) sem ekki er að finna í öðrum germönskum málum. [[Setningarfræði]] í þýðsku er ólík þeirri íslendsku að því leyti að [[Aðalsögn|aðalsagnir]] sem fylgja [[hjálparsögn]]um koma aftast í setningar. Eins standa öll [[sagnorð]] í [[aukasetning]]um aftast.
Þýska er nokkuð lík [[íslenska|íslensku]] hvað varðar [[málfræði]], m.a. varðandi beygingar á [[fallorð]]um. Nafnorðin sjálf hafa oftast sömu beygingarmynd í eintölu, [[ákvæðisorð]]in sem stýra fallinu breytast hins vegar. Undantekningar frá þessu eru eignarfallsmyndir karlkyns og hvorugkyns nafnorða, veik og óreglulega beygð nafnorð auk karlkynsorða af erlendum uppruna. Nafnorðin [[hljóðvarp]]ast sum hver í fleirtölu og eða bæta við sig endingu. Ólíkt flestum málum skyldri þýsku eru öll nafnorð og ávarpsfornöfn rituð með stórum staf og þérun er algeng. Í þýska stafrófinu er líka bókstafurinn ß („das Eszett“) sem ekki er að finna í öðrum germönskum málum. [[Setningarfræði]] í þýsku er ólík þeirri íslensku að því leyti að [[Aðalsögn|aðalsagnir]] sem fylgja [[hjálparsögn]]um koma aftast í setningar. Eins standa öll [[sagnorð]] í [[aukasetning]]um aftast.


== Málfræði ==
== Málfræði ==
Lína 24: Lína 24:
<div align=center>
<div align=center>
{| id="toc" style="margin: 0 2em 0 2em;"
{| id="toc" style="margin: 0 2em 0 2em;"
|+ <big>'''Orðflokkar í þýðsku'''</big>
|+ <big>'''Orðflokkar í þýsku'''</big>
| bgcolor=#ccf align=center|'''Orðflokkur'''
| bgcolor=#ccf align=center|'''Orðflokkur'''
| bgcolor=#ccf align=center|'''Dæmi'''
| bgcolor=#ccf align=center|'''Dæmi'''
| bgcolor=#ccf align=center|'''Hlutverk'''
| bgcolor=#ccf align=center|'''Hlutverk'''
|-
|-
| [[Nafnorð í þýðsku|Nafnorð]]
| [[Nafnorð í þýsku|Nafnorð]]
| Der große '''Vogel''' springt zu dem wichtigen '''Mann''', der in dem '''Garten''' steht. Er hat '''Samen''' für den '''Vogel'''.
| Der große '''Vogel''' springt zu dem wichtigen '''Mann''', der in dem '''Garten''' steht. Er hat '''Samen''' für den '''Vogel'''.
| Að tilgreina einstaka hluti, eða flokka hluta, jafnt raunverulega sem ímyndaða.
| Að tilgreina einstaka hluti, eða flokka hluta, jafnt raunverulega sem ímyndaða.
Lína 45: Lína 45:
| Gefa til kynna með almennum hætti um hvern eða hvað [[setning]]in á við.
| Gefa til kynna með almennum hætti um hvern eða hvað [[setning]]in á við.
|-
|-
| [[Greinir í þýðsku|Greinir]]
| [[Greinir í þýsku|Greinir]]
| '''Der''' große Vogel springt zu '''dem''' wichtigen Mann, der in '''dem''' Garten steht. Er hat Samen für '''den''' Vogel.
| '''Der''' große Vogel springt zu '''dem''' wichtigen Mann, der in '''dem''' Garten steht. Er hat Samen für '''den''' Vogel.
| Að gera [[nafnorð]] ákveðin (ákveðinn greinir) eða óákveðin (óákveðinn greinir). [[Greinir]] getur verið viðskeyttur eða settur fyrir framan [[nafnorð]] sem sér orð.
| Að gera [[nafnorð]] ákveðin (ákveðinn greinir) eða óákveðin (óákveðinn greinir). [[Greinir]] getur verið viðskeyttur eða settur fyrir framan [[nafnorð]] sem sér orð.
|-
|-
| [[Töluorð í þýðsku|Töluorð]]
| [[Töluorð í þýsku|Töluorð]]
| '''Siebzehn''' große Vögel springen zu den '''drei''' wichtigen Männern, die in dem Garten stehen. Sie erhielten '''zwei''' Säcke Samen für die Vögel.
| '''Siebzehn''' große Vögel springen zu den '''drei''' wichtigen Männern, die in dem Garten stehen. Sie erhielten '''zwei''' Säcke Samen für die Vögel.
| Gefa til kynna fjölda eða magn.
| Gefa til kynna fjölda eða magn.
Lína 55: Lína 55:
| colspan="3" align=center bgcolor=#ccf| [[Smáorð í þýsku]]
| colspan="3" align=center bgcolor=#ccf| [[Smáorð í þýsku]]
|-
|-
| [[Forsetningar í þýðsku|Forsetningar]]
| [[Forsetningar í þýsku|Forsetningar]]
| Der große Vogel springt '''zu''' dem wichtigen Mann, der '''in''' dem Garten steht. Er hat Samen '''für''' den Vogel.
| Der große Vogel springt '''zu''' dem wichtigen Mann, der '''in''' dem Garten steht. Er hat Samen '''für''' den Vogel.
| Hafa áhrif á merkingu [[fallorð í þýsku|fallorðs]] í [[setning]]u.
| Hafa áhrif á merkingu [[fallorð í þýsku|fallorðs]] í [[setning]]u.
Lína 63: Lína 63:
|
|
|-
|-
| [[Nafnháttarmerki í þýðsku|Nafnháttarmerki]]
| [[Nafnháttarmerki í þýsku|Nafnháttarmerki]]
| Der große Vogel springt zu dem wichtigen Mann, der in dem Garten steht. Er denkt, dass es sehr nett ist '''zu''' geben.
| Der große Vogel springt zu dem wichtigen Mann, der in dem Garten steht. Er denkt, dass es sehr nett ist '''zu''' geben.
| [[Nafnháttarmerki í þýsku|Nafnháttarmerkið]] er orðið „zu“ á undan [[sagnorð]]i í nafnhætti. Sögn í nafnhætti er án tíðar og endar oftast á „e“.
| [[Nafnháttarmerki í þýsku|Nafnháttarmerkið]] er orðið „zu“ á undan [[sagnorð]]i í nafnhætti. Sögn í nafnhætti er án tíðar og endar oftast á „e“.
|-
|-
| [[Samtengingar í þýðsku|Samtengingar]]
| [[Samtengingar í þýsku|Samtengingar]]
| Der große Vogel springt zu dem wichtigen Mann, der in dem Garten steht. Er denkt, '''dass''' es sehr nett ist zu geben.
| Der große Vogel springt zu dem wichtigen Mann, der in dem Garten steht. Er denkt, '''dass''' es sehr nett ist zu geben.
| Tengir saman einstök orð eða [[setning]]ar til að mynda [[málsgrein]]. Skiptist í [[aðaltengingar í þýsku|aðaltengingar]] og [[aukatengingar í þýðsku|aukatengingar]].
| Tengir saman einstök orð eða [[setning]]ar til að mynda [[málsgrein]]. Skiptist í [[aðaltengingar í þýsku|aðaltengingar]] og [[aukatengingar í þýsku|aukatengingar]].
|-
|-
| [[Upphrópanir í þýðsku|Upphrópanir]]
| [[Upphrópanir í þýsku|Upphrópanir]]
|
|
|
|

Útgáfa síðunnar 18. apríl 2015 kl. 15:54

Þýska
Deutsch
Málsvæði Þýskalandi, Sviss, Austurríki auk 38 annarra landa
Heimshluti Evrópa
Fjöldi málhafa 120 milljónir
Sæti 10
Ætt Indóevrópskt

 Germanskt
  Vesturgermanskt
   Þýska

Opinber staða
Opinbert
tungumál 		Þýskalandi, Liechtenstein, Austurríki, Belgíu, Sviss og Lúxemborg
Tungumálakóðar
ISO 639-1 de
ISO 639-2 ger og deu
ISO 639-3 deu
SIL GER
ATH: Þessi grein gæti innihaldið hljóðfræðitákn úr alþjóðlega hljóðstafrófinu í Unicode.

Þýska (deutsch; framburðurⓘ) er tungumál, sem talað er og ritað aðallega í Þýskalandi, Austurríki og Sviss. Þýska tilheyrir germönskum málum, eins og danska, norska, sænska, íslenska, færeyska, enska og hollenska. Germönsk mál flokkast síðan til indó-evrópskrar málaættar og eru fjarskyld málum eins og til dæmis sanskrít.

Einkenni

Þýska er nokkuð lík íslensku hvað varðar málfræði, m.a. varðandi beygingar á fallorðum. Nafnorðin sjálf hafa oftast sömu beygingarmynd í eintölu, ákvæðisorðin sem stýra fallinu breytast hins vegar. Undantekningar frá þessu eru eignarfallsmyndir karlkyns og hvorugkyns nafnorða, veik og óreglulega beygð nafnorð auk karlkynsorða af erlendum uppruna. Nafnorðin hljóðvarpast sum hver í fleirtölu og eða bæta við sig endingu. Ólíkt flestum málum skyldri þýsku eru öll nafnorð og ávarpsfornöfn rituð með stórum staf og þérun er algeng. Í þýska stafrófinu er líka bókstafurinn ß („das Eszett“) sem ekki er að finna í öðrum germönskum málum. Setningarfræði í þýsku er ólík þeirri íslensku að því leyti að aðalsagnir sem fylgja hjálparsögnum koma aftast í setningar. Eins standa öll sagnorð í aukasetningum aftast.

Málfræði


Orðflokkar í þýsku
Orðflokkur Dæmi Hlutverk
Nafnorð Der große Vogel springt zu dem wichtigen Mann, der in dem Garten steht. Er hat Samen für den Vogel. Að tilgreina einstaka hluti, eða flokka hluta, jafnt raunverulega sem ímyndaða.
Sagnorð Der große Vogel springt zu dem wichtigen Mann, der in dem Garten steht. Er hat Samen für den Vogel. Að gefa til kynna aðgerð eða atburð.
Lýsingarorð Der große Vogel springt zu dem wichtigen Mann, der in dem Garten steht. Er hat Samen für den Vogel. Að lýsa einhverjum hlut nánar. Oftast notað með nafnorði.
Fornöfn Der große Vogel springt zu dem wichtigen Mann, der in dem Garten steht. Er hat Samen für den Vogel. Gefa til kynna með almennum hætti um hvern eða hvað setningin á við.
Greinir Der große Vogel springt zu dem wichtigen Mann, der in dem Garten steht. Er hat Samen für den Vogel. Að gera nafnorð ákveðin (ákveðinn greinir) eða óákveðin (óákveðinn greinir). Greinir getur verið viðskeyttur eða settur fyrir framan nafnorð sem sér orð.
Töluorð Siebzehn große Vögel springen zu den drei wichtigen Männern, die in dem Garten stehen. Sie erhielten zwei Säcke Samen für die Vögel. Gefa til kynna fjölda eða magn.
Smáorð í þýsku
Forsetningar Der große Vogel springt zu dem wichtigen Mann, der in dem Garten steht. Er hat Samen für den Vogel. Hafa áhrif á merkingu fallorðs í setningu.
Atviksorð
Nafnháttarmerki Der große Vogel springt zu dem wichtigen Mann, der in dem Garten steht. Er denkt, dass es sehr nett ist zu geben. Nafnháttarmerkið er orðið „zu“ á undan sagnorði í nafnhætti. Sögn í nafnhætti er án tíðar og endar oftast á „e“.
Samtengingar Der große Vogel springt zu dem wichtigen Mann, der in dem Garten steht. Er denkt, dass es sehr nett ist zu geben. Tengir saman einstök orð eða setningar til að mynda málsgrein. Skiptist í aðaltengingar og aukatengingar.
Upphrópanir

Ath: Þetta þarfnast yfirferðar.

Tenglar

Wikiorðabókin er með skilgreiningu á orðinu
Sótt frá „https://is.wikipedia.org/w/index.php?title=Þýska&oldid=1500848“