„Túrkmenistan“: Munur á milli breytinga
mEkkert breytingarágrip |
mEkkert breytingarágrip |
||
Lína 40: | Lína 40: | ||
Íbúar Túrkmenistan eru um fimm milljónir. Um 85% eru [[Túrkmenar]] og um 89% aðhyllast [[íslam]]. [[Túrkmenska]] er opinbert mál landsins en margir íbúar tala [[rússneska|rússnesku]] að auki. Efnahagslíf Túrkmenistan hefur vaxið hratt síðustu ár. Auður landsins byggist fyrst og fremst á miklum [[jarðgas]]lindum sem eru taldar vera þær fjórðu stærstu í heimi. Landið er auk þess 9. stærsti [[bómull]]arframleiðandi heims. |
Íbúar Túrkmenistan eru um fimm milljónir. Um 85% eru [[Túrkmenar]] og um 89% aðhyllast [[íslam]]. [[Túrkmenska]] er opinbert mál landsins en margir íbúar tala [[rússneska|rússnesku]] að auki. Efnahagslíf Túrkmenistan hefur vaxið hratt síðustu ár. Auður landsins byggist fyrst og fremst á miklum [[jarðgas]]lindum sem eru taldar vera þær fjórðu stærstu í heimi. Landið er auk þess 9. stærsti [[bómull]]arframleiðandi heims. |
||
==Stjórnsýsluskipting== |
|||
<imagemap> |
|||
File:TurkmenistanNumbered.png|240px|right|Kort yfir héruð Túrkmenistan |
|||
rect 33 53 73 96 [[Balkan-hérað]] |
|||
rect 109 21 147 56 [[Dasoguz-hérað]] |
|||
rect 118 89 149 126 [[Ahal-hérað]] |
|||
rect 210 87 242 125 [[Lebap-hérað]] |
|||
rect 186 136 221 166 [[Mary-hérað]] |
|||
desc bottom-left |
|||
</imagemap> |
|||
Túrkmenistan skiptist í fimm héruð (''welyatlar'') og eitt höfuðborgarumdæmi. Héruðin skiptast síðan í umdæmi (''etraplar'') sem eru ýmist sýslur eða borgir. Samkvæmt [[Stjórnarskrá Túrkmenistan]] frá 2008 geta borgir líka verið héruð. |
|||
{| class="wikitable sortable" |
|||
|- style="background:#efefef;" |
|||
! Hérað !! [[ISO 3166-2]] !! Höfuðstaður !! Flatarmál !! Íbúar (2005) !! Númer |
|||
|- |
|||
! Asgabatborg |
|||
| || [[Asgabat]] || 470 km² || 871.500 || |
|||
|- |
|||
! [[Ahal-hérað]] |
|||
| TM-A || [[Anau]] || 97.160 km² || 939.700 || 1 |
|||
|- |
|||
! [[Balkan-hérað]] |
|||
| TM-B || [[Balkanabat]] || 139.270 km² || 553.500 || 2 |
|||
|- |
|||
! [[Daşoguz-hérað]] |
|||
| TM-D || [[Daşoguz]] || 73.430 km² ||1.370.400 ||3 |
|||
|- |
|||
! [[Lebap-hérað]] |
|||
| TM-L || [[Türkmenabat]] || 93.730 km² || 1.334.500 || 4 |
|||
|- |
|||
! [[Mary-hérað]] |
|||
| TM-M || [[Mary (Túrkmenistan)|Mary]] || 87.150 km² || 1.480.400 || 5 |
|||
|} |
|||
{{Stubbur|landafræði}} |
{{Stubbur|landafræði}} |
Útgáfa síðunnar 20. ágúst 2014 kl. 13:52
Türkmenistan | |
Fáni | Skjaldarmerki |
Þjóðsöngur: Þjóðsöngur Túrkmenistan | |
Höfuðborg | Asgabat |
Opinbert tungumál | túrkmenska |
Stjórnarfar | Flokksræði
|
Forseti | Gurbanguly Berdimuhammedow |
Sjálfstæði | |
• frá Sovétríkjunum | 27. október 1991 |
Flatarmál • Samtals • Vatn (%) |
52. sæti 491.210 km² 4,9 |
Mannfjöldi • Samtals (2014) • Þéttleiki byggðar |
112. sæti 5.171.943 10,5/km² |
VLF (KMJ) | áætl. 2011 |
• Samtals | 43,359 millj. dala (90. sæti) |
• Á mann | 7.856 dalir (94. sæti) |
VÞL (2013) | 0.698 (103. sæti) |
Gjaldmiðill | túrkmenskur nýmanat |
Tímabelti | UTC+5 |
Þjóðarlén | .tm |
Landsnúmer | +993 |
Túrkmenistan er land í Mið-Asíu með landamæri að Afganistan, Íran, Kasakstan og Úsbekistan og strandlengju við Kaspíahaf. Túrkmenistan var áður Sovétlýðveldi og er aðili að Samveldi sjálfstæðra ríkja.
Á 8. öld fluttust ogurtyrkir frá Mongólíu til Mið-Asíu og mynduðu þar öflugt ættbálkabandalag. Nafnið Túrkmenar var notað yfir þá sem tóku upp Íslam á 10. öld. Á 11. öld varð landið hluti af Seljúkveldinu en sögðu sig úr því á 12. öld. Mongólar lögðu landið undir sig og á 16. öld var landið að nafninu til undir stjórn tveggja úsbekskra kanata; Kivakanatsins og Búkarakanatsins. Rússar hófu að leggja Mið-Asíu undir sig á 19. öld og stofnuðu bækistöðina Krasnovodsk (nú Türkmenbaşy) við strönd Kaspíahafs. Árið 1881 varð landið hluti af Rússneska keisaradæminu eftir ósigur Túrkmena í orrustunni um Geok Tepe. Túrkmenska sovétlýðveldið var stofnað árið 1924. Lífsháttum hirðingja var útrýmt og samyrkjubúskapur tók við. Yfir 110 þúsund létust í Asgabatjarðskjálftanum árið 1948. Árið 1991 lýsti landið yfir sjálfstæði frá Sovétríkjunum eftir þjóðaratkvæðagreiðslu og kommúnistaleiðtoginn Saparmurat Niyazov varð forseti. Hann kom á einræði byggt á persónudýrkun forsetans. Eftir skyndilegt lát hans árið 2006 tók Gurbanguly Berdimuhamedow, varaforsætisráðherra landsins, við völdum og sigraði sérstakar forsetakosningar árið 2007. Hann var endurkjörinn 2012 með 97% atkvæða.
Íbúar Túrkmenistan eru um fimm milljónir. Um 85% eru Túrkmenar og um 89% aðhyllast íslam. Túrkmenska er opinbert mál landsins en margir íbúar tala rússnesku að auki. Efnahagslíf Túrkmenistan hefur vaxið hratt síðustu ár. Auður landsins byggist fyrst og fremst á miklum jarðgaslindum sem eru taldar vera þær fjórðu stærstu í heimi. Landið er auk þess 9. stærsti bómullarframleiðandi heims.
Stjórnsýsluskipting
Túrkmenistan skiptist í fimm héruð (welyatlar) og eitt höfuðborgarumdæmi. Héruðin skiptast síðan í umdæmi (etraplar) sem eru ýmist sýslur eða borgir. Samkvæmt Stjórnarskrá Túrkmenistan frá 2008 geta borgir líka verið héruð.
Hérað | ISO 3166-2 | Höfuðstaður | Flatarmál | Íbúar (2005) | Númer |
---|---|---|---|---|---|
Asgabatborg | Asgabat | 470 km² | 871.500 | ||
Ahal-hérað | TM-A | Anau | 97.160 km² | 939.700 | 1 |
Balkan-hérað | TM-B | Balkanabat | 139.270 km² | 553.500 | 2 |
Daşoguz-hérað | TM-D | Daşoguz | 73.430 km² | 1.370.400 | 3 |
Lebap-hérað | TM-L | Türkmenabat | 93.730 km² | 1.334.500 | 4 |
Mary-hérað | TM-M | Mary | 87.150 km² | 1.480.400 | 5 |