„Túrkmenistan“: Munur á milli breytinga

Úr Wikipediu, frjálsa alfræðiritinu
Efni eytt Efni bætt við
mEkkert breytingarágrip
mEkkert breytingarágrip
Lína 40: Lína 40:


Íbúar Túrkmenistan eru um fimm milljónir. Um 85% eru [[Túrkmenar]] og um 89% aðhyllast [[íslam]]. [[Túrkmenska]] er opinbert mál landsins en margir íbúar tala [[rússneska|rússnesku]] að auki. Efnahagslíf Túrkmenistan hefur vaxið hratt síðustu ár. Auður landsins byggist fyrst og fremst á miklum [[jarðgas]]lindum sem eru taldar vera þær fjórðu stærstu í heimi. Landið er auk þess 9. stærsti [[bómull]]arframleiðandi heims.
Íbúar Túrkmenistan eru um fimm milljónir. Um 85% eru [[Túrkmenar]] og um 89% aðhyllast [[íslam]]. [[Túrkmenska]] er opinbert mál landsins en margir íbúar tala [[rússneska|rússnesku]] að auki. Efnahagslíf Túrkmenistan hefur vaxið hratt síðustu ár. Auður landsins byggist fyrst og fremst á miklum [[jarðgas]]lindum sem eru taldar vera þær fjórðu stærstu í heimi. Landið er auk þess 9. stærsti [[bómull]]arframleiðandi heims.

==Stjórnsýsluskipting==
<imagemap>
File:TurkmenistanNumbered.png|240px|right|Kort yfir héruð Túrkmenistan

rect 33 53 73 96 [[Balkan-hérað]]
rect 109 21 147 56 [[Dasoguz-hérað]]
rect 118 89 149 126 [[Ahal-hérað]]
rect 210 87 242 125 [[Lebap-hérað]]
rect 186 136 221 166 [[Mary-hérað]]


desc bottom-left
</imagemap>

Túrkmenistan skiptist í fimm héruð (''welyatlar'') og eitt höfuðborgarumdæmi. Héruðin skiptast síðan í umdæmi (''etraplar'') sem eru ýmist sýslur eða borgir. Samkvæmt [[Stjórnarskrá Túrkmenistan]] frá 2008 geta borgir líka verið héruð.

{| class="wikitable sortable"
|- style="background:#efefef;"
! Hérað !! [[ISO 3166-2]] !! Höfuðstaður !! Flatarmál !! Íbúar (2005) !! Númer
|-
! Asgabatborg
| || [[Asgabat]] || 470 km² || 871.500 ||
|-
! [[Ahal-hérað]]
| TM-A || [[Anau]] || 97.160 km² || 939.700 || 1
|-
! [[Balkan-hérað]]
| TM-B || [[Balkanabat]] || 139.270 km² || 553.500 || 2
|-
! [[Daşoguz-hérað]]
| TM-D || [[Daşoguz]] || 73.430 km² ||1.370.400 ||3
|-
! [[Lebap-hérað]]
| TM-L || [[Türkmenabat]] || 93.730 km² || 1.334.500 || 4
|-
! [[Mary-hérað]]
| TM-M || [[Mary (Túrkmenistan)|Mary]] || 87.150 km² || 1.480.400 || 5
|}


{{Stubbur|landafræði}}
{{Stubbur|landafræði}}

Útgáfa síðunnar 20. ágúst 2014 kl. 13:52

Türkmenistan
Fáni Túrkmenistan Skjaldarmerki Túrkmenistan
Fáni Skjaldarmerki
Þjóðsöngur:
Þjóðsöngur Túrkmenistan
Staðsetning Túrkmenistan
Höfuðborg Asgabat
Opinbert tungumál túrkmenska
Stjórnarfar Flokksræði

Forseti Gurbanguly Berdimuhammedow
Sjálfstæði
 • frá Sovétríkjunum 27. október 1991 
Flatarmál
 • Samtals
 • Vatn (%)
52. sæti
491.210 km²
4,9
Mannfjöldi
 • Samtals (2014)
 • Þéttleiki byggðar
112. sæti
5.171.943
10,5/km²
VLF (KMJ) áætl. 2011
 • Samtals 43,359 millj. dala (90. sæti)
 • Á mann 7.856 dalir (94. sæti)
VÞL (2013) 0.698 (103. sæti)
Gjaldmiðill túrkmenskur nýmanat
Tímabelti UTC+5
Þjóðarlén .tm
Landsnúmer +993

Túrkmenistan er land í Mið-Asíu með landamæri að Afganistan, Íran, Kasakstan og Úsbekistan og strandlengju við Kaspíahaf. Túrkmenistan var áður Sovétlýðveldi og er aðili að Samveldi sjálfstæðra ríkja.

Á 8. öld fluttust ogurtyrkir frá Mongólíu til Mið-Asíu og mynduðu þar öflugt ættbálkabandalag. Nafnið Túrkmenar var notað yfir þá sem tóku upp Íslam á 10. öld. Á 11. öld varð landið hluti af Seljúkveldinu en sögðu sig úr því á 12. öld. Mongólar lögðu landið undir sig og á 16. öld var landið að nafninu til undir stjórn tveggja úsbekskra kanata; Kivakanatsins og Búkarakanatsins. Rússar hófu að leggja Mið-Asíu undir sig á 19. öld og stofnuðu bækistöðina Krasnovodsk (nú Türkmenbaşy) við strönd Kaspíahafs. Árið 1881 varð landið hluti af Rússneska keisaradæminu eftir ósigur Túrkmena í orrustunni um Geok Tepe. Túrkmenska sovétlýðveldið var stofnað árið 1924. Lífsháttum hirðingja var útrýmt og samyrkjubúskapur tók við. Yfir 110 þúsund létust í Asgabatjarðskjálftanum árið 1948. Árið 1991 lýsti landið yfir sjálfstæði frá Sovétríkjunum eftir þjóðaratkvæðagreiðslu og kommúnistaleiðtoginn Saparmurat Niyazov varð forseti. Hann kom á einræði byggt á persónudýrkun forsetans. Eftir skyndilegt lát hans árið 2006 tók Gurbanguly Berdimuhamedow, varaforsætisráðherra landsins, við völdum og sigraði sérstakar forsetakosningar árið 2007. Hann var endurkjörinn 2012 með 97% atkvæða.

Íbúar Túrkmenistan eru um fimm milljónir. Um 85% eru Túrkmenar og um 89% aðhyllast íslam. Túrkmenska er opinbert mál landsins en margir íbúar tala rússnesku að auki. Efnahagslíf Túrkmenistan hefur vaxið hratt síðustu ár. Auður landsins byggist fyrst og fremst á miklum jarðgaslindum sem eru taldar vera þær fjórðu stærstu í heimi. Landið er auk þess 9. stærsti bómullarframleiðandi heims.

Stjórnsýsluskipting

Kort yfir héruð TúrkmenistanBalkan-héraðDasoguz-héraðAhal-héraðLebap-héraðMary-hérað
Kort yfir héruð Túrkmenistan

Túrkmenistan skiptist í fimm héruð (welyatlar) og eitt höfuðborgarumdæmi. Héruðin skiptast síðan í umdæmi (etraplar) sem eru ýmist sýslur eða borgir. Samkvæmt Stjórnarskrá Túrkmenistan frá 2008 geta borgir líka verið héruð.

Hérað ISO 3166-2 Höfuðstaður Flatarmál Íbúar (2005) Númer
Asgabatborg Asgabat 470 km² 871.500
Ahal-hérað TM-A Anau 97.160 km² 939.700 1
Balkan-hérað TM-B Balkanabat  139.270 km² 553.500 2
Daşoguz-hérað TM-D Daşoguz 73.430 km² 1.370.400 3
Lebap-hérað TM-L Türkmenabat 93.730 km² 1.334.500 4
Mary-hérað TM-M Mary 87.150 km² 1.480.400 5
  Þessi landafræðigrein er stubbur. Þú getur hjálpað til með því að bæta við greinina.