„Nútría“: Munur á milli breytinga

Úr Wikipediu, frjálsa alfræðiritinu
Efni eytt Efni bætt við
MastiBot (spjall | framlög)
m r2.7.3) (Vélmenni: Bæti við ceb:Myocastor coypus
Addbot (spjall | framlög)
m Bot: Flyt 40 tungumálatengla, sem eru núna sóttir frá Wikidata á d:q187704
Lína 39: Lína 39:
[[Flokkur:Dýr sem reynt hefur verið að flytja til Íalands]]
[[Flokkur:Dýr sem reynt hefur verið að flytja til Íalands]]
[[Flokkur:Nagdýr]]
[[Flokkur:Nagdýr]]

[[ar:الكيب]]
[[az:Nutriyakimilər]]
[[bg:Нутрия]]
[[br:Avank-Spagn]]
[[ca:Coipú]]
[[ceb:Myocastor coypus]]
[[cs:Nutrie říční]]
[[de:Biberratte]]
[[en:Coypu]]
[[eo:Kojpo]]
[[es:Myocastor coypus]]
[[eu:Koipu]]
[[fi:Nutria]]
[[fr:Ragondin]]
[[he:נוטרייה]]
[[hu:Nutria]]
[[it:Myocastor coypus]]
[[ja:ヌートリア]]
[[ka:ნუტრია]]
[[kk:Саз құндызы]]
[[ko:뉴트리아]]
[[lt:Nutrija]]
[[mk:Нутрија]]
[[myv:Ведькриса]]
[[nl:Beverrat]]
[[no:Sumpbever]]
[[pl:Nutria]]
[[pt:Ratão-do-banhado]]
[[ro:Nutrie]]
[[ru:Нутрия]]
[[simple:Nutria]]
[[sl:Nutrija]]
[[sr:Нутрија]]
[[sv:Sumpbäver]]
[[sw:Koypu]]
[[th:นากหญ้า]]
[[uk:Нутрія]]
[[vec:Ragonden]]
[[vi:Myocastor coypus]]
[[zh:海狸鼠]]

Útgáfa síðunnar 9. mars 2013 kl. 08:49

Nútría
Nútría.
Nútría.
Ástand stofns
Vísindaleg flokkun
Ríki: Dýraríki (Animalia)
Fylking: Seildýr (Chordata)
Flokkur: Spendýr (Mammalia)
Ættbálkur: Nagdýr (Rodentia)
Ætt: Myocastoridae
Ættkvísl: Myocastor
Molina, 1782
Tegund:
M. coypus

Nútría er stórt nagdýr, skylt bjór, eini meðlimur ættarinnar Myocastoridae, og lifir að töluverðu leyti í vatni. Nútríur eru upprunar í hitabeltislöndum Suður-Ameríku en hafa síðan verið fluttar til flestra heimsálfa, einkum til loðdýraræktar, og var ræktun þeirra um eitt skeið reynd á Íslandi.

Nútríur eru með stærri nagdýum. Fullorðin dýr eru 5-9 kíló að þyngd og allt að 60 cm löng, auk þess sem halinn er 30-45 cm. Þeim er stundum ruglað saman við bísamrottur en þær eru þó minni og halinn flatari. Feldurinn er dökkbrúnn, ytri hárin gróf en þau innri mjúk. Spenar kvendýra eru hátt á síðunum en ekki neðan á kviðnum og geta ungarnir því sogið þótt móðirin sé í vatni. Framtennur nútríunnar eru áberandi rauðar.

Þótt feldur þeirra sé verðmætur eru þær taldar plága þar sem þær lifa villtar. Þær lifa einkum á grasi og jurtum sem vaxa í vatni og við vatnsbakka en þykja nýta mat sinn illa því þær naga aðeins stönglana neðst og geta því valdið gróðureyðingu, auk þess sem þær grafa sundur ár- og vatnsbakka.

Nytjar

Á seinni hluta 19. og fyrri hluta 20. aldar var töluvert reynt að rækta nútríur á loðdýrabúum og voru þær þá fluttar til margra landa. Ræktunin þótti þó ekki sérlega ábatasöm og þegar eftirspurn eftir loðfeldum minnkaði lögðu mörg bú upp laupana og var nútríunum þá jafnvel sleppt lausum. Þær hafa því víða orðið plága, lagt árbakka í auðn og valdið röskun á lífkerfinu. Víða í Bandaríkjunum hefur því verið lagt fé til höfuðs þeim. Í Austur-Anglíu í Bretlandi var þeim útrýmt með átaki árið 1989.

Kjöt nútríunnar er vel ætt, fitulítið og kólesterólsnautt, og hefur því oft verið reynt að markaðssetja það til manneldis en það hefur ekki tekist á Vesturlöndum að minnsta kosti. Rauðar framtennur nútríunnar hafa verið notaðar í skartgripi.

Nútríur á Íslandi

Nútríurækt var reynd á Íslandi á 4. áratug 20. aldar. Í maí 1932 voru flutt til landsins sex dýr frá Þýskalandi og fóru fimm þeirra að tveimur bæjum í Grímsnesi en eitt varð eftir í Reykjavík. Nokkru síðar voru einnig flutt inn dýr frá Noregi. Ræktunartilraunir héldu áfram á Miðengi í Grímsnesi í nokkur ár en aldrei tókst þó að koma loðdýrabúi á rekspöl. Eitthvað var um að dýr slyppu en þau lifðu ekki af í íslenskri náttúru, enda þola dýrin kalda vetur illa og þar sem stofnar hafa komist upp á Norðurlöndum hrynja þeir oft niður á hörðum vetrum. Mun nútríuræktinni hérlendis hafa lokið um eða fyrir 1940.

Árið 1985 lagði Búnaðarsamband Austfirðinga fram hugmyndir um að flytja inn nútríur og hefja loðdýrarækt hérlendis en ekkert varð þó úr framkvæmd þeirra.

Heimildir

  • Fyrirmynd greinarinnar var „Coypu“ á ensku útgáfu Wikipedia. Sótt 31. júlí 2011.
  • „Nýjustu landnemarnir. Nútríur. Náttúrufræðingurinn, 11.-12. tölublað 1933“.
  • „Skartgripatennur og kanínupelsar. NT, 22. febrúar 1985“.