„Fálki“: Munur á milli breytinga
Ekkert breytingarágrip |
mEkkert breytingarágrip |
||
| Lína 5: | Lína 5: | ||
| image = Falco rusticolus white cropped.jpg |
| image = Falco rusticolus white cropped.jpg |
||
| image_width = 250px |
| image_width = 250px |
||
| image_caption = |
| image_caption = Íslenskur fálki (''Falco rusticolus islandicus'') |
||
| status = LC |
| status = LC |
||
| regnum = [[Dýraríki]] (''Animalia'') |
| regnum = [[Dýraríki]] (''Animalia'') |
||
Útgáfa síðunnar 29. október 2012 kl. 09:45
- Sjá aðgreiningarsíðu fyrir aðra merkingu orðsins fálkar
| Fálki | ||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Íslenskur fálki (Falco rusticolus islandicus)
| ||||||||||||||
| Ástand stofns | ||||||||||||||
| Vísindaleg flokkun | ||||||||||||||
| ||||||||||||||
| Tvínefni | ||||||||||||||
| Falco rusticolus Linnaeus, 1758 |
Fálki (eða valur) (fræðiheiti: Falco rusticolus) er stór ránfugl sem heldur til í freðmýrum og fjalllendi sem og við strendur og eyjur á Norðurslóðum. Fálkar geta náð 60 cm lengd og vænghaf þeirra getur orðið 130 sm. Lögun og gerð vængja fálka gerir þeim kleift að fljúga óhemju hratt. Á miðöldum voru fálkar taldir fuglar konunga. Þeir voru notaðir í sérstaka íþrótt, fálkaveiðar sem voru nánast eingöngu stundaðar af konungum og aðli og voru slíkir fálkar nefndir slagfálkar.
Íslenski fálkinn (fræðiheiti: Falco rusticolus islandicus) er ein deilitegund fálka. Önnur deilitegund er hvítfálkinn (Falco rusticolus candicans) sem verpir meðal annars á Grænlandi.
Fálkar á Íslandi
Hann er staðfugl á Íslandi. Talið er að 300 - 400 pör af fálkum verpi á Íslandi. Aðalfæða fálka er rjúpur en hann veiðir einnig endur, svartfugla og vaðfugla. Erlendis lifa fálkar einnig á litlum nagdýrum svo sem læmingjum. Í árum sem lítið er um rjúpur fækkar fálkum. Kjörsvæði fálka eru opin svæði. Þeir gera ekki hreiður heldur verpa beint á klettasyllur og nota oft gamla hrafnslaupa. Fálkar verpa oftast 3 - 4 eggjum. Eggin eru 5 vikur að klekjast út og ungarnir eru 7 vikur í hreiðrinu. Eftir það annast foreldrarnir þá í 3 vikur í viðbót en svo verða þeir að bjarga sér sjálfir. Ungarnir flakka um landið þangað til þeir verða tveggja til fjögurra ára en þá setjast þeir að á eigin varpstað. Fullorðnir fálkar dveljast allt árið á óðali sínu. Talið er að allt að fjórðungur af Evrópustofni fálka verpi á Íslandi. Fálkar eru alfriðaðir á Íslandi. Náttúrufræðistofnun fylgist með stofnbreytingum fálka.
Annað nafn íslenska fálkans er valur. Mögulega kemur það nafn af upprunalegri merkingu þess orðs sem er vopndauði (sbr. að „liggja í valnum“, enda fálkinn mikið veiðidýr og liggur veiðibráð fálkans oftast í valnum.
Valur kemur líka fyrir í norrænni goðafræði, þar sem Freyja, vanadís og frjósemisgyðja, átti valsham, sem hún lánaði Loka þegar endurheimta þurfti Hamar Þórs, Mjölni frá Þursum.
Samheiti
Fálkinn á sér mörg samheiti. Hann hefur t.d. verið nefndur fjörsungur, forseti, geirfálki (sem er gamalt heiti á fálkanum) og gollungur.
Heimildir
- „Náttúrufræðistofnun - Fálkarannsóknir“. Sótt 4.mars 2006.
- Fyrirmynd greinarinnar var „Gyrfalcon“ á ensku útgáfu Wikipedia. Sótt 4. mars 2006.
Tenglar
- Veiðihaukar; 1. grein í Lesbók Morgunblaðsins 1932
- Veiðihaukar; 2. grein í Lesbók Morgunblaðsins 1932
- Veiðihaukar; 3. grein í Lesbók Morgunblaðsins 1932
- Veiðihaukar; 4. grein í Lesbók Morgunblaðsins 1932
- Veiðihaukar; 5. grein í Lesbók Morgunblaðsins 1932
- Fálkahúsið og fálkaverslun konungs; 1. grein í Lesbók Morgunblaðsins 1967
- Fálkahúsið og fálkaverslun konungs; 2. grein í Lesbók Morgunblaðsins 1967
- Stórpólitísk fuglaveiði; grein í Tímanum 1987