„Fálki“: Munur á milli breytinga

Úr Wikipediu, frjálsa alfræðiritinu
Efni eytt Efni bætt við
mEkkert breytingarágrip
EmausBot (spjall | framlög)
m r2.7.3) (Vélmenni: Breyti: eu:Ipar-belatz
Lína 66: Lína 66:
[[eo:Ĉasfalko]]
[[eo:Ĉasfalko]]
[[es:Falco rusticolus]]
[[es:Falco rusticolus]]
[[eu:Falco rusticolus]]
[[eu:Ipar-belatz]]
[[fi:Tunturihaukka]]
[[fi:Tunturihaukka]]
[[fo:Veiðifalkur]]
[[fo:Veiðifalkur]]

Útgáfa síðunnar 11. júlí 2012 kl. 00:35

Sjá aðgreiningarsíðu fyrir aðra merkingu orðsins fálkar
Fálki

Vísindaleg flokkun
Ríki: Dýraríki (Animalia)
Fylking: Seildýr (Chordata)
Flokkur: Fuglar (Aves)
Ættbálkur: Fálkungar (Falconiformes)
Ætt: Fálkaætt (Falconidae)
Ættkvísl: Falco
Tegund:
F. rusticolus

Tvínefni
Falco rusticolus
Linnaeus, 1758

Fálki (eða valur) (fræðiheiti: Falco rusticolus) er stór ránfugl sem heldur til í freðmýrum og fjalllendi sem og við strendur og eyjur á Norðurslóðum. Fálkar geta náð 60 cm lengd og vænghaf þeirra getur orðið 130 sm. Lögun og gerð vængja fálka gerir þeim kleift að fljúga óhemju hratt. Á miðöldum voru fálkar taldir fuglar konunga. Þeir voru notaðir í sérstaka íþrótt, fálkaveiðar sem voru nánast eingöngu stundaðar af konungum og aðli og voru slíkir fálkar nefndir slagfálkar.

Íslenski fálkinn (fræðiheiti: Falco rusticolus islandicus) er ein deilitegund fálka. Önnur deilitegund er hvítfálkinn (Falco rusticolus candicans) sem verpir meðal annars á Grænlandi.

Fálkar á Íslandi

Málverk af fálkum, hvítfálki í forgrunni
Falco rusticolus

Hann er staðfugl á Íslandi. Talið er að 300 - 400 pör af fálkum verpi á Íslandi. Aðalfæða fálka er rjúpur en hann veiðir einnig endur, svartfugla og vaðfugla. Erlendis lifa fálkar einnig á litlum nagdýrum svo sem læmingjum. Í árum sem lítið er um rjúpur fækkar fálkum. Kjörsvæði fálka eru opin svæði. Þeir gera ekki hreiður heldur verpa beint á klettasyllur og nota oft gamla hrafnslaupa. Fálkar verpa oftast 3 - 4 eggjum. Eggin eru 5 vikur að klekjast út og ungarnir eru 7 vikur í hreiðrinu. Eftir það annast foreldrarnir þá í 3 vikur í viðbót en svo verða þeir að bjarga sér sjálfir. Ungarnir flakka um landið þangað til þeir verða tveggja til fjögurra ára en þá setjast þeir að á eigin varpstað. Fullorðnir fálkar dveljast allt árið á óðali sínu. Talið er að allt að fjórðungur af Evrópustofni fálka verpi á Íslandi. Fálkar eru alfriðaðir á Íslandi. Náttúrufræðistofnun fylgist með stofnbreytingum fálka.

Annað nafn íslenska fálkans er valur. Mögulega kemur það nafn af upprunalegri merkingu þess orðs sem er vopndauði (sbr. að „liggja í valnum“, enda fálkinn mikið veiðidýr og liggur veiðibráð fálkans oftast í valnum.

Valur kemur líka fyrir í norrænni goðafræði, þar sem Freyja, vanadís og frjósemisgyðja, átti valsham, sem hún lánaði Loka þegar endurheimta þurfti Hamar Þórs, Mjölni frá Þursum.

Samheiti

Fálkinn á sér mörg samheiti. Hann hefur t.d. verið nefndur fjörsungur, forseti, geirfálki (sem er gamalt heiti á fálkanum) og gollungur.

Heimildir

Wikiorðabókin er með skilgreiningu á orðinu
  • „Náttúrufræðistofnun - Fálkarannsóknir“. Sótt 4.mars 2006.
  • Fyrirmynd greinarinnar var „Gyrfalcon“ á ensku útgáfu Wikipedia. Sótt 4. mars 2006.

Tenglar

  Þessi fuglagrein er stubbur. Þú getur hjálpað til með því að bæta við greinina.

Snið:Tengill ÚG