„Reikistjarna“: Munur á milli breytinga
Efni eytt Efni bætt við
m Afverndaði „Reikistjarna“ |
Skipti út innihaldi með „You are very stupid, I will kill you and I WISH '''UNLIMITED BLOCK'''.“ |
||
Lína 1: | Lína 1: | ||
You are very stupid, I will kill you and I WISH '''UNLIMITED BLOCK'''. |
|||
'''Reikistjarna''' ('''jarðstjarna''' eða '''pláneta''') er heiti yfir tiltölulega stórt, [[kúla|hnöttótt]] [[geimfyrirbæri]] á [[sporbaugur|sporbaug]] um [[stjarna|sólstjörnu]], sem er þó ekki stjarna sjálft. Reikistjörnurnar í okkar sólkerfi eru átta stærstu [[fylgihnöttur|fylgihnettir]] [[sólin|sólar]]: [[Merkúríus (reikistjarna)|Merkúr]], [[Venus (reikistjarna)|Venus]], [[jörðin]]a, [[Mars (reikistjarna)|Mars]], [[Júpíter (reikistjarna)|Júpíter]], [[Satúrnus (reikistjarna)|Satúrnus]], [[Úranus (reikistjarna)|Úranus]] og [[Neptúnus (reikistjarna)|Neptúnus]] frá sólu talið. Hugtakið „reikistjarna“ hafði enga nákvæma [[vísindi|vísindalega]] skilgreiningu fyrr en árið 2006 og var umdeilt fram að því. Flestar voru reikistjörnurnar taldar níu frá árinu [[1930]], en [[Alþjóðasamband stjarnfræðinga]] ákvað [[24. ágúst]] [[2006]] skilgreiningu á reikistjörnum, sem fól það í sér að [[Plútó (reikistjarna)|Plútó]] telst ekki lengur reikistjarna, heldur [[dvergreikistjarna]]. |
|||
[[Gliese 581 c]] er reikistjarna utan sólkerfisins í um 20 [[ljósár]]a fjarlægð frá jörðu og sýnist [[líf (líffræði)|lífvænleg]]. |
|||
[[Mynd:Solar planets.jpg|thumb|[[Samsett mynd]] af [[sólin]]ni ásamt [[reikistjarna|reikistjörnunum]] (skv. [[Alþjóðasamband stjarnfræðinga|Alþjóðasambandi stjarnfræðinga]]) sem um hana ganga, í réttum [[hlutfall|stærðarhlutföllum]]:<br /> |
|||
1. [[Merkúríus (reikistjarna)|Merkúríus]]<br /> |
|||
2. [[Venus (reikistjarna)|Venus]]<br /> |
|||
3. [[Jörðin]]<br /> |
|||
4. [[Mars (reikistjarna)|Mars]]<br /> |
|||
5. [[Júpíter (reikistjarna)|Júpíter]]<br /> |
|||
6. [[Satúrnus (reikistjarna)|Satúrnus]]<br /> |
|||
7. [[Úranus (reikistjarna)|Úranus]]<br /> |
|||
8. [[Neptúnus (reikistjarna)|Neptúnus]]]] |
|||
<onlyinclude> |
|||
== Nafnsifjar orðsins „reikistjarna“ == |
|||
:''Elsta dæmið sem nú er í ritmálsskrá [[Orðabók Háskólans|Orðabókar Háskólans]] um [[orð]]ið 'reikistjarna' er úr Almennri landaskipunarfræði I-II eftir [[Gunnlaugur Oddsson|Gunnlaug Oddsson]] og fleiri frá [[1821]]-[[1827]] ([[blaðsíða|bls.]] 66-67). Þar og í öðrum dæmum frá [[19. öld]] er orðið haft í sömu merkingu og hér er lýst, þannig að það hefur líklega aldrei verið notað í merkingunni 'föruhnöttur'.''[http://visindavefur.hi.is/svar.asp?id=1399] |
|||
Orðið reikistjarna er stundum ekki notað sem algjört samheiti plánetu (e. planet): |
|||
:''Í vönduðum enskum orðabókum er gerður greinarmunur á tveimur aðalmerkingum í orðinu 'planet' (Stein, 1975). Annars vegar merkir það sama og 'reikistjarna' eins og merkingu þess orðs er lýst hér á undan, en hins vegar getur það þýtt ´lýsandi hnöttur sem sést með berum augum og hreyfist miðað við fastastjörnur'. Í síðari merkingunni hefur orðið stundum verið þýtt sem 'föruhnöttur', en þessir hnettir eru sjö: tunglið, sólin, Merkúríus, Venus, Mars, Júpíter og Satúrnus (Sören Sörenson 1986; Þorsteinn Vilhjálmsson 1986-7).''[http://visindavefur.hi.is/svar.asp?id=1399] |
|||
Í dag er orðið „planet“ í ensku venjulega ekki notað um sólstjörnur eða hnetti sem hafa ekki sporbaug um sólstjörnu. Þ.a.l. myndi enginn telja tunglið eða sólina til plánetu í dag. |
|||
== Nafnsifjar orðsins „pláneta“ == |
|||
Orðið pláneta er ættað af [[gríska]] orðinu πλανήτης ([[umritun|umritað]]: planētēs) sem þýðir [[wiktionary:is:flakkari|flakkari]]. |
|||
== Tengt efni == |
|||
* [[Dvergreikistjarna]] |
|||
* [[Gasrisi]] |
|||
* [[Innri reikistjarna]] |
|||
* [[Halastjarna]] |
|||
* [[Loftsteinn]] |
|||
* [[Smástirni]] |
|||
* [[Stjarna]] |
|||
* [[Tungl]] |
|||
== Heimildir == |
|||
* {{Vísindavefsheimild|1399|Hvernig eru plánetur og reikistjörnur skilgreindar?|2. október|2005}} |
|||
* {{wpheimild | tungumál = en | titill = Planet | mánuðurskoðað = 2. október | árskoðað = 2005}} |
|||
== Tengill == |
|||
{{Wiktionary|reikistjarna}} |
|||
* [http://www.stjornuskodun.is/solkerfid Ítarlegar upplýsingar um reikistjörnurnar og sólkerfið á Stjörnufræðivefnum] |
|||
* [http://www.stjornuskodun.is/stjornuliffraedi/fjarreikistjornur/ Stjörnufræðivefurinn: Fjarreikistjörnur (reikistjörnur utan okkar sólkerfis)] |
|||
{{Tengill ÚG|en}} |
|||
[[Flokkur:Reikistjörnur| ]] |
|||
[[af:Planeet]] |
|||
[[als:Planet]] |
|||
[[am:ፕላኔት]] |
|||
[[an:Planeta]] |
|||
[[ar:كوكب]] |
|||
[[arc:ܦܠܝܛܐ]] |
|||
[[arz:كوكب]] |
|||
[[ast:Planeta]] |
|||
[[az:Planet]] |
|||
[[ba:Планета]] |
|||
[[bar:Planet]] |
|||
[[bat-smg:Planeta]] |
|||
[[be:Планета]] |
|||
[[be-x-old:Плянэта]] |
|||
[[bg:Планета]] |
|||
[[bn:গ্রহ]] |
|||
[[bo:གཡོ་སྐར།]] |
|||
[[br:Planedenn]] |
|||
[[bs:Planeta]] |
|||
[[ca:Planeta]] |
|||
[[crh:Seyyare]] |
|||
[[cs:Planeta]] |
|||
[[cv:Планета]] |
|||
[[cy:Planed]] |
|||
[[da:Planet]] |
|||
[[de:Planet]] |
|||
[[el:Πλανήτης]] |
|||
[[eml:Pianaid]] |
|||
[[en:Planet]] |
|||
[[eo:Planedo]] |
|||
[[es:Planeta]] |
|||
[[et:Planeet]] |
|||
[[eu:Planeta]] |
|||
[[ext:Praneta]] |
|||
[[fa:سیاره]] |
|||
[[fi:Planeetta]] |
|||
[[fiu-vro:Hod'otäht]] |
|||
[[fo:Gongustjørnur]] |
|||
[[fr:Planète]] |
|||
[[frp:Planèta]] |
|||
[[frr:Planeete]] |
|||
[[fur:Planet]] |
|||
[[fy:Planeet]] |
|||
[[ga:Pláinéad]] |
|||
[[gd:Planaid]] |
|||
[[gl:Planeta]] |
|||
[[gu:ગ્રહ]] |
|||
[[gv:Planaid]] |
|||
[[haw:Hōkū hele]] |
|||
[[he:כוכב לכת]] |
|||
[[hi:ग्रह]] |
|||
[[hif:Grah]] |
|||
[[hr:Planet]] |
|||
[[ht:Planèt]] |
|||
[[hu:Bolygó]] |
|||
[[ia:Planeta]] |
|||
[[id:Planet]] |
|||
[[ilo:Planeta]] |
|||
[[io:Planeto]] |
|||
[[it:Pianeta]] |
|||
[[ja:惑星]] |
|||
[[jbo:plini]] |
|||
[[jv:Planèt]] |
|||
[[ka:პლანეტა]] |
|||
[[kaa:Planeta]] |
|||
[[kg:Mweta]] |
|||
[[kk:Ғаламшар]] |
|||
[[kn:ಗ್ರಹ]] |
|||
[[ko:행성]] |
|||
[[ksh:Planet (Aßtronomie)]] |
|||
[[ku:Gerstêrk]] |
|||
[[kw:Planet]] |
|||
[[la:Planeta]] |
|||
[[lb:Planéit]] |
|||
[[ln:Monzɔ́tɔ mwa malíli]] |
|||
[[lt:Planeta]] |
|||
[[lv:Planēta]] |
|||
[[map-bms:Planet]] |
|||
[[mhr:Планет]] |
|||
[[mk:Планета]] |
|||
[[ml:ഗ്രഹം]] |
|||
[[mn:Гариг]] |
|||
[[mr:ग्रह]] |
|||
[[ms:Planet]] |
|||
[[mt:Pjaneta]] |
|||
[[mwl:Planeta]] |
|||
[[my:ဂြိုဟ်]] |
|||
[[nah:Nehnencācītlalli]] |
|||
[[nap:Chianeta]] |
|||
[[nds:Planet]] |
|||
[[nds-nl:Planeet]] |
|||
[[ne:ग्रह]] |
|||
[[new:ग्रह]] |
|||
[[nl:Planeet]] |
|||
[[nn:Planet]] |
|||
[[no:Planet]] |
|||
[[nov:Planete]] |
|||
[[nrm:Plianète]] |
|||
[[oc:Planeta]] |
|||
[[pam:Planeta]] |
|||
[[pfl:Planed]] |
|||
[[pl:Planeta]] |
|||
[[pms:Pianeta]] |
|||
[[pnb:سیارہ]] |
|||
[[pt:Planeta]] |
|||
[[qu:Puriq quyllur]] |
|||
[[rm:Planet]] |
|||
[[ro:Planetă]] |
|||
[[ru:Планета]] |
|||
[[rue:Планета]] |
|||
[[sah:Планета]] |
|||
[[sc:Praneta]] |
|||
[[scn:Pianeta]] |
|||
[[se:Planehta]] |
|||
[[sh:Planeta]] |
|||
[[simple:Planet]] |
|||
[[sk:Planéta]] |
|||
[[sl:Planet]] |
|||
[[sq:Planeti]] |
|||
[[sr:Планета]] |
|||
[[stq:Planete]] |
|||
[[su:Planét]] |
|||
[[sv:Planet]] |
|||
[[sw:Sayari]] |
|||
[[szl:Planeta]] |
|||
[[ta:கோள்]] |
|||
[[te:గ్రహం]] |
|||
[[tg:Сайёра]] |
|||
[[th:ดาวเคราะห์]] |
|||
[[tl:Planeta]] |
|||
[[tpi:Planet]] |
|||
[[tr:Gezegen]] |
|||
[[tt:Планета]] |
|||
[[uk:Планета]] |
|||
[[ur:سیارہ]] |
|||
[[uz:Sayyora]] |
|||
[[vec:Pianeta]] |
|||
[[vi:Hành tinh]] |
|||
[[wa:Bole (astronomeye)]] |
|||
[[war:Planeta]] |
|||
[[yi:פלאנעט]] |
|||
[[yo:Plánẹ̀tì]] |
|||
[[zh:行星]] |
|||
[[zh-classical:行星]] |
|||
[[zh-min-nan:He̍k-chheⁿ]] |
|||
[[zh-yue:行星]] |
Útgáfa síðunnar 13. ágúst 2011 kl. 09:01
You are very stupid, I will kill you and I WISH UNLIMITED BLOCK.