„Reikistjarna“: Munur á milli breytinga

Úr Wikipediu, frjálsa alfræðiritinu
Efni eytt Efni bætt við
m Afverndaði „Reikistjarna
Skipti út innihaldi með „You are very stupid, I will kill you and I WISH '''UNLIMITED BLOCK'''.“
Lína 1: Lína 1:
You are very stupid, I will kill you and I WISH '''UNLIMITED BLOCK'''.
'''Reikistjarna''' ('''jarðstjarna''' eða '''pláneta''') er heiti yfir tiltölulega stórt, [[kúla|hnöttótt]] [[geimfyrirbæri]] á [[sporbaugur|sporbaug]] um [[stjarna|sólstjörnu]], sem er þó ekki stjarna sjálft. Reikistjörnurnar í okkar sólkerfi eru átta stærstu [[fylgihnöttur|fylgihnettir]] [[sólin|sólar]]: [[Merkúríus (reikistjarna)|Merkúr]], [[Venus (reikistjarna)|Venus]], [[jörðin]]a, [[Mars (reikistjarna)|Mars]], [[Júpíter (reikistjarna)|Júpíter]], [[Satúrnus (reikistjarna)|Satúrnus]], [[Úranus (reikistjarna)|Úranus]] og [[Neptúnus (reikistjarna)|Neptúnus]] frá sólu talið. Hugtakið „reikistjarna“ hafði enga nákvæma [[vísindi|vísindalega]] skilgreiningu fyrr en árið 2006 og var umdeilt fram að því. Flestar voru reikistjörnurnar taldar níu frá árinu [[1930]], en [[Alþjóðasamband stjarnfræðinga]] ákvað [[24. ágúst]] [[2006]] skilgreiningu á reikistjörnum, sem fól það í sér að [[Plútó (reikistjarna)|Plútó]] telst ekki lengur reikistjarna, heldur [[dvergreikistjarna]].

[[Gliese 581 c]] er reikistjarna utan sólkerfisins í um 20 [[ljósár]]a fjarlægð frá jörðu og sýnist [[líf (líffræði)|lífvænleg]].
[[Mynd:Solar planets.jpg|thumb|[[Samsett mynd]] af [[sólin]]ni ásamt [[reikistjarna|reikistjörnunum]] (skv. [[Alþjóðasamband stjarnfræðinga|Alþjóðasambandi stjarnfræðinga]]) sem um hana ganga, í réttum [[hlutfall|stærðarhlutföllum]]:<br />
1. [[Merkúríus (reikistjarna)|Merkúríus]]<br />
2. [[Venus (reikistjarna)|Venus]]<br />
3. [[Jörðin]]<br />
4. [[Mars (reikistjarna)|Mars]]<br />
5. [[Júpíter (reikistjarna)|Júpíter]]<br />
6. [[Satúrnus (reikistjarna)|Satúrnus]]<br />
7. [[Úranus (reikistjarna)|Úranus]]<br />
8. [[Neptúnus (reikistjarna)|Neptúnus]]]]
<onlyinclude>

== Nafnsifjar orðsins „reikistjarna“ ==
:''Elsta dæmið sem nú er í ritmálsskrá [[Orðabók Háskólans|Orðabókar Háskólans]] um [[orð]]ið 'reikistjarna' er úr Almennri landaskipunarfræði I-II eftir [[Gunnlaugur Oddsson|Gunnlaug Oddsson]] og fleiri frá [[1821]]-[[1827]] ([[blaðsíða|bls.]] 66-67). Þar og í öðrum dæmum frá [[19. öld]] er orðið haft í sömu merkingu og hér er lýst, þannig að það hefur líklega aldrei verið notað í merkingunni 'föruhnöttur'.''[http://visindavefur.hi.is/svar.asp?id=1399]
Orðið reikistjarna er stundum ekki notað sem algjört samheiti plánetu (e. planet):
:''Í vönduðum enskum orðabókum er gerður greinarmunur á tveimur aðalmerkingum í orðinu 'planet' (Stein, 1975). Annars vegar merkir það sama og 'reikistjarna' eins og merkingu þess orðs er lýst hér á undan, en hins vegar getur það þýtt ´lýsandi hnöttur sem sést með berum augum og hreyfist miðað við fastastjörnur'. Í síðari merkingunni hefur orðið stundum verið þýtt sem 'föruhnöttur', en þessir hnettir eru sjö: tunglið, sólin, Merkúríus, Venus, Mars, Júpíter og Satúrnus (Sören Sörenson 1986; Þorsteinn Vilhjálmsson 1986-7).''[http://visindavefur.hi.is/svar.asp?id=1399]
Í dag er orðið „planet“ í ensku venjulega ekki notað um sólstjörnur eða hnetti sem hafa ekki sporbaug um sólstjörnu. Þ.a.l. myndi enginn telja tunglið eða sólina til plánetu í dag.

== Nafnsifjar orðsins „pláneta“ ==
Orðið pláneta er ættað af [[gríska]] orðinu πλανήτης ([[umritun|umritað]]: planētēs) sem þýðir [[wiktionary:is:flakkari|flakkari]].

== Tengt efni ==
* [[Dvergreikistjarna]]
* [[Gasrisi]]
* [[Innri reikistjarna]]
* [[Halastjarna]]
* [[Loftsteinn]]
* [[Smástirni]]
* [[Stjarna]]
* [[Tungl]]

== Heimildir ==
* {{Vísindavefsheimild|1399|Hvernig eru plánetur og reikistjörnur skilgreindar?|2. október|2005}}
* {{wpheimild | tungumál = en | titill = Planet | mánuðurskoðað = 2. október | árskoðað = 2005}}

== Tengill ==
{{Wiktionary|reikistjarna}}
* [http://www.stjornuskodun.is/solkerfid Ítarlegar upplýsingar um reikistjörnurnar og sólkerfið á Stjörnufræðivefnum]
* [http://www.stjornuskodun.is/stjornuliffraedi/fjarreikistjornur/ Stjörnufræðivefurinn: Fjarreikistjörnur (reikistjörnur utan okkar sólkerfis)]

{{Tengill ÚG|en}}

[[Flokkur:Reikistjörnur| ]]

[[af:Planeet]]
[[als:Planet]]
[[am:ፕላኔት]]
[[an:Planeta]]
[[ar:كوكب]]
[[arc:ܦܠܝܛܐ]]
[[arz:كوكب]]
[[ast:Planeta]]
[[az:Planet]]
[[ba:Планета]]
[[bar:Planet]]
[[bat-smg:Planeta]]
[[be:Планета]]
[[be-x-old:Плянэта]]
[[bg:Планета]]
[[bn:গ্রহ]]
[[bo:གཡོ་སྐར།]]
[[br:Planedenn]]
[[bs:Planeta]]
[[ca:Planeta]]
[[crh:Seyyare]]
[[cs:Planeta]]
[[cv:Планета]]
[[cy:Planed]]
[[da:Planet]]
[[de:Planet]]
[[el:Πλανήτης]]
[[eml:Pianaid]]
[[en:Planet]]
[[eo:Planedo]]
[[es:Planeta]]
[[et:Planeet]]
[[eu:Planeta]]
[[ext:Praneta]]
[[fa:سیاره]]
[[fi:Planeetta]]
[[fiu-vro:Hod'otäht]]
[[fo:Gongustjørnur]]
[[fr:Planète]]
[[frp:Planèta]]
[[frr:Planeete]]
[[fur:Planet]]
[[fy:Planeet]]
[[ga:Pláinéad]]
[[gd:Planaid]]
[[gl:Planeta]]
[[gu:ગ્રહ]]
[[gv:Planaid]]
[[haw:Hōkū hele]]
[[he:כוכב לכת]]
[[hi:ग्रह]]
[[hif:Grah]]
[[hr:Planet]]
[[ht:Planèt]]
[[hu:Bolygó]]
[[ia:Planeta]]
[[id:Planet]]
[[ilo:Planeta]]
[[io:Planeto]]
[[it:Pianeta]]
[[ja:惑星]]
[[jbo:plini]]
[[jv:Planèt]]
[[ka:პლანეტა]]
[[kaa:Planeta]]
[[kg:Mweta]]
[[kk:Ғаламшар]]
[[kn:ಗ್ರಹ]]
[[ko:행성]]
[[ksh:Planet (Aßtronomie)]]
[[ku:Gerstêrk]]
[[kw:Planet]]
[[la:Planeta]]
[[lb:Planéit]]
[[ln:Monzɔ́tɔ mwa malíli]]
[[lt:Planeta]]
[[lv:Planēta]]
[[map-bms:Planet]]
[[mhr:Планет]]
[[mk:Планета]]
[[ml:ഗ്രഹം]]
[[mn:Гариг]]
[[mr:ग्रह]]
[[ms:Planet]]
[[mt:Pjaneta]]
[[mwl:Planeta]]
[[my:ဂြိုဟ်]]
[[nah:Nehnencācītlalli]]
[[nap:Chianeta]]
[[nds:Planet]]
[[nds-nl:Planeet]]
[[ne:ग्रह]]
[[new:ग्रह]]
[[nl:Planeet]]
[[nn:Planet]]
[[no:Planet]]
[[nov:Planete]]
[[nrm:Plianète]]
[[oc:Planeta]]
[[pam:Planeta]]
[[pfl:Planed]]
[[pl:Planeta]]
[[pms:Pianeta]]
[[pnb:سیارہ]]
[[pt:Planeta]]
[[qu:Puriq quyllur]]
[[rm:Planet]]
[[ro:Planetă]]
[[ru:Планета]]
[[rue:Планета]]
[[sah:Планета]]
[[sc:Praneta]]
[[scn:Pianeta]]
[[se:Planehta]]
[[sh:Planeta]]
[[simple:Planet]]
[[sk:Planéta]]
[[sl:Planet]]
[[sq:Planeti]]
[[sr:Планета]]
[[stq:Planete]]
[[su:Planét]]
[[sv:Planet]]
[[sw:Sayari]]
[[szl:Planeta]]
[[ta:கோள்]]
[[te:గ్రహం]]
[[tg:Сайёра]]
[[th:ดาวเคราะห์]]
[[tl:Planeta]]
[[tpi:Planet]]
[[tr:Gezegen]]
[[tt:Планета]]
[[uk:Планета]]
[[ur:سیارہ]]
[[uz:Sayyora]]
[[vec:Pianeta]]
[[vi:Hành tinh]]
[[wa:Bole (astronomeye)]]
[[war:Planeta]]
[[yi:פלאנעט]]
[[yo:Plánẹ̀tì]]
[[zh:行星]]
[[zh-classical:行星]]
[[zh-min-nan:He̍k-chheⁿ]]
[[zh-yue:行星]]

Útgáfa síðunnar 13. ágúst 2011 kl. 09:01

You are very stupid, I will kill you and I WISH UNLIMITED BLOCK.