„Tékkneska“: Munur á milli breytinga

Úr Wikipediu, frjálsa alfræðiritinu
Efni eytt Efni bætt við
SilvonenBot (spjall | framlög)
m r2.5.4) (robot Bæti við: ce:Çehoyn mott Breyti: ps:چيکی ژبه
VolkovBot (spjall | framlög)
m r2.5.1) (robot Bæti við: rue:Чеськый язык, rw:Igiceke
Lína 193: Lína 193:
[[ro:Limba cehă]]
[[ro:Limba cehă]]
[[ru:Чешский язык]]
[[ru:Чешский язык]]
[[rue:Чеськый язык]]
[[rw:Igiceke]]
[[sco:Czech leid]]
[[sco:Czech leid]]
[[se:Čeahkagiella]]
[[se:Čeahkagiella]]

Útgáfa síðunnar 14. febrúar 2011 kl. 09:24

Tékkneska
Čeština
Málsvæði Tékkland, Slóvakía
Fjöldi málhafa 12 milljónir
Sæti 66
Opinber staða
Opinbert
tungumál
Tékkland
Tungumálakóðar
ISO 639-1 cs
ISO 639-2 cze/ces
SIL ces
ATH: Þessi grein gæti innihaldið hljóðfræðitákn úr alþjóðlega hljóðstafrófinu í Unicode.

Tékkneska (tékkneska: čeština) er indóevrópskt tungumál af ætt vesturslavneskra tungumála. Hún er náskyld pólsku og slóvakísku.

Tékkneska er opinbert tungumál Tékklands og er auk þess töluð af Tékkum um allan heim. Um 12 milljón manns tala tékknesku.

Tékkneska er heldur flókið tungumál og því eiga margir erfitt með að læra hana. Málfræðin er flókin. Fallorð og sagnir beygjast. Orðaröð er mjög frjálsleg og mjög mikið er um forskeyti.

Ritháttur

Tékkenska er rituð með latneska stafrófinu, en auk þess eru nokkrir sérstakir stafir. Það eru mjúku samhljóðarnir ď, ť, ň, ž, š, č, ř, löngu sérhljóðarnir á, é, í, ó, ú/ů, ý og mjúki sérhljóðinn ě.

Tékkneska stafrófið í heild sinni:

A Á B C Č D Ď E É Ě F G H CH I Í J K L M N Ň O Ó P R Ř S Š T Ť U Ú Ů V Y Ý Z Ž
a á b c č d ď e é ě f g h ch i í j k l m n ň o ó p r ř s š t ť u ú ů v y ý z ž

Athugið að farið er með "ch" sem sérstakan staf.

Framburður

Framburður er nokkuð erfiður þar sem tékkneska hefur mörg hljóð sem reynast útlendingum, m.a. Íslendingum, erfið. Tékkneska hefur eitt hljóð sem er talið vera einstakt í heiminum. Það er hljóðið ř, borið fram svipað og hrzh. Auk þess geta verið fjölmargir samhljóðar í röð og heilu orðin geta jafnvel verið án sérhljóða (dæmi: čtvrthrst, smrt, scvrkl, zmrzl).

Hér að neðan er útskýrður framburður þeirra hljóða sem eru ekki eins og í íslensku

  • Á er borið fram sem langt "a"
  • Au er borið fram sem "á"
  • C er borið fram sem "ts"
  • Č er borið fram eins og "ch" í ensku
  • Ď er borið fram sem "dj"
  • É er borið fram sem langt "e"
  • Ě er borið fram sem "é"
  • CH er borið fram eins og "ch" í "Achtung" í þýsku
  • Ň er borið fram "nj"
  • Ou er borið fram sem "ó"
  • Ř er borið fram svipað og "hrzh"
  • Š er borið fram eins og "sh" í ensku
  • Ť er borið fram sem "tj"
  • Ú og ů eru borin fram sem "ú"

Nafnorð

Í tékknesku fallbeygjast nafnorð í sjö föll: nefnifall, þolfall, þágufall, eignarfall, ávarpsfall, staðarfall og tækisfall. Nafnorð hafa einnig kyn (karlkyn, kvenkyn og hvorugkyn) og tölu (eintölu og fleirtölu).

Lýsingarorð

Líkt og nafnorð taka lýsingarorð í tékknesku einnig kyn og tölu og þau fallbeygjast í sömu sjö föll.

Öll lýsingarorð enda á löngum sérhljóða. Til eru tveir flokkar lýsingarorða:

1) Lýsingarorð með harðri endingu í nefnifalli eintölu:

  • (karlkyn)
  • (kvenkyn)
  • (hvorugkyn)

2) Lýsingarorð með mjúkri endingu:

  • (í öllum kynjum)

Persónufornöfn

Í tékknesku er persónufornöfnum oftast sleppt. Þau eru einkum notuð til áherslu. Persónufornöfnin fallbeygjast.

Tékknesku persónufornöfnin eru:

  • (ég)
  • ty (þú)
  • on (hann)
  • ona (hún)
  • ono (það)
  • my (við)
  • vy (þið)
  • oni (þeir)
  • ony (þær)
  • ona (þau)

Sagnorð

Í tékknesku eru fjórir flokkar sagnorða:

  • sagnir sem enda á -at eða -át
  • sagnir sem enda á -ovat, -ýt eða -ít
  • sagnir sem enda á -it, -et eða -ět
  • sagnir sem enda á -out eða -ci og fleiri sjaldgæfum endingum

Einnig er til nokkur fjöldi óreglulegra sagna.

Töluorð

Tölurnar 1 og 2 eru mismunandi eftir kynjum. Aðrar tölur eru eins í öllum kynjum.

Talan 1 tekur með sér eintölu. Tölurnar 2, 3 og 4 taka með sér fleirtölu. Talan 5 og hærri tölur taka með sér fleirtölu í eignarfalli.

Heimildir

Wikiorðabókin er með skilgreiningu á orðinu

Snið:Tengill GG