Harpa (tónlistar- og ráðstefnuhús)

Harpa er tónlistar- og ráðstefnuhús á austurbakka Reykjavíkurhafnar, fyrir neðan Seðlabanka Íslands. Sinfóníuhljómsveit Íslands, Stórsveit Reykjavíkur og Íslenska óperan hafa aðsetur í húsinu. Í húsinu eru fjórir salir, en sá stærsti, Eldborg, er hannaður fyrir stóra tónlistarviðburði og tekur milli 1600 og 1800 manns í sæti. Auk salanna eru mörg stór opin rými í húsinu sem eru nýtt undir viðburði af ýmsu tagi. Tveir veitingastaðir eru í húsinu, á jarðhæð og efstu hæð. Á jarðhæð eru auk þess miðasala og verslanir. Harpa er 28.000 fermetrar að stærð og greiðir því há fasteignagjöld til Reykjavíkurborgar. Þetta var lengi gagnrýnt fyrir að standa í vegi fyrir fjárhagslegri sjálfbærni rekstrarins. Íslenska ríkið á 54% hlut í Hörpu á móti 46% hlut Reykjavíkurborgar.^[1]

Húsið var tímabundið kallað „Tónlistar- og ráðstefnuhúsið í Reykjavík“ en fékk síðan nafnið „Harpa“ á degi íslenskrar tónlistar 11. desember 2009.^[2] Fyrstu tónleikarnir voru haldnir 4. maí 2011, en þar flutti Sinfóníuhljómsveit Íslands 9. sinfóníu Beethovens undir stjórn Vladímírs Ashkenazy. Opnunartónleikar voru haldnir 13. maí, en næstu tvo daga var opið hús með fjölbreyttri tónlistardagskrá og komu þá um 32 þúsund manns í húsið eða um tíundi hluti íslensku þjóðarinnar. Frá opnun hefur Harpa hýst marga af stærstu tónlistarviðburðum og ráðstefnum landsins, eins og ráðstefnur Arctic Circle, lokatónleika Iceland Airwaves, UTmessuna og fanfest EVE Online. Leiðtogafundur Evrópuráðsins fór fram þar árið 2023.

Frá Hörpu liggur göngugata, Reykjastræti, milli Reykjavík Edition-hótelsins og fyrirhugaðra höfuðstöðva Landsbankans, að Hafnartorgi, hinum megin við Geirsgötu. Upphaflega var hugmyndin að tengja Hörpuna við Lækjartorg með samfelldri göngugötu, þannig að Geirsgata færi í stokk og húsið Hafnarstræti 20 yrði rifið. Hætt var við að leggja Geirsgötu í stokk árið 2006, en þess í stað komu T-gatnamót þar sem hún mætir Lækjargötu. Undir Geirsgötu og Hafnartorgi er stærsti bílakjallari Íslands sem nær samfellt frá Hörpu að Tryggvagötu.

Skipulag og framkvæmdir[breyta | breyta frumkóða]

Tónlistar og ráðstefnuhúsið var hannað af teiknistofunni Batteríið arkitektar og Teiknistofu Hennings Larsens í Danmörku og stór glerhjúpur sem umlykur bygginguna er hannaður af Ólafi Elíassyni.^[3]

Byggingin er hluti af stærri framkvæmd sem átti upprunalega að fela í sér 400 herbergja hótel, viðskiptamiðstöðina World Trade Center Reykjavík, nýjar höfuðstöðvar Landsbankans, verslanir, íbúðir, veitingahús, bílastæðahús og göngugötu.^[4] Verkið var boðið út af ríki og borg og að útboði loknu kom athafnamaðurinn Björgólfur Guðmundsson að fjármögnun byggingar Hörpu í gegnum eignarhlut Landsbankans í félaginu Portus, sem sá um framkvæmdina.^[5] Eftir bankahrunið þurftu íslenska ríkið og Reykjavíkurborg að hlaupa undir bagga til að framkvæmdir héldu áfram. Um mitt ár 2010 var áætlað að heildarkostnaður frá upphafi næmi um 27,7 milljörðum.^[6] Í ágúst árið 2010 kom upp eldur í byggingunni þegar verið var að sjóða saman stálgrindina fyrir glerhjúpinn. Rétt áður höfðu komið í ljós gallar á stálgrindinni sem var framleidd í Kína og þurfti að skipta um hana að hluta.

Bygging hótels, höfuðstöðva Landsbankans og bílastæðakjallara töfðust vegna hrunsins, en héldu áfram eftir 2016. Hótelið var opnað 2020 og sama ár var stærsti bílakjallari landsins opnaður, sem nær frá Hafnartorgi að Hörpu með 1160 bílastæðum fullbyggður.

Kjallarar hússins, m.a. þar sem bílakjallarar eru, eru að hluta undir og við sjávarborð. Sérstakar ráðstafanir voru gerðar til að koma í veg fyrir að loftfyllt byggingin flyti upp. Einnig var gert ráð fyrir hækkun yfirborðs sjávar vegna loftslagsbreytinga. Upphaflegar teikningar gerðu ráð fyrir að umferð bíla fram hjá svæðinu mundu að mestu fara neðanjarðar, til að tengja Hörpu betur við miðborgina. Þegar leið á byggingartímabílið, var stígur gangandi og hjólandi sem lá norðanmegin Kalkofnsvegar skorinn, á meðan fjögurra akreina akvegur var látin halda sér mestan hluta byggingartímabilsins.