Gulmaðra
| Galium verum | ||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||||||||
| Vísindaleg flokkun | ||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||
| Tvínefni | ||||||||||||||||||
| Galium verum L. | ||||||||||||||||||
| Samheiti | ||||||||||||||||||
|
Rubia vera (L.) Baill. |
Gulmaðra (fræðiheiti: Galium verum) er meðalhá (12 - 30 sm) jurt af möðruætt með mjóum blöðum í kransi og mörgum litlum fjórdeildum gulum blómum. Hún er upprunnin í Evrasíu og Norður-Afríku og finnst nú mun víðar. Á Íslandi vex hún í grónu landi og þar sem er þurrt og í mólendi og kjarri. Gulmaðra er algeng um allt Ísland. Líklega eru bæjarnöfnin Möðruvellir og Möðrudalur dregin af þessari jurt. Ýmis not voru af gulmöðru. Hún var notuð gegn sinadrætti og flogaveiki, rótin var notuð til litunar, jurtin þótti einkar góð við ýmsum húðsjúkdómum. Gulmaðra er kölluð sængurhálmur á Norðurlandamálum vegna þess að það tíðkaðist að setja hana í sængurföt. Erlendis tíðkaðist að strá gulmöðru á gólf. Gulmaðra var einnig nefnd ólúagras en Eggert Ólafsson segir í kvæði að hún létti lúa.
Gulmaðra er lík krossmöðru og hvítmöðru en lögun laufblaða er önnur og hún er eina maðran á Íslandi sem ber gul blóm.
Heimildir
[breyta | breyta frumkóða]- ↑ Roskov Y., Kunze T., Orrell T., Abucay L., Paglinawan L., Culham A., Bailly N., Kirk P., Bourgoin T., Baillargeon G., Decock W., De Wever A., Didžiulis V. (ed) (2014). „Species 2000 & ITIS Catalogue of Life: 2014 Annual Checklist“. Species 2000: Reading, UK. Sótt 02 sept 2020.
- Ingólfur Davíðsson, Blóm Freyju og Maríu, Samtíðin - 6. Tölublað (01.07.1969)
- Gulmaðra (Galium verum) (Náttúrufræðistofnun Íslands) Geymt 19 september 2020 í Wayback Machine
- Baldur Johnsen, "Þetta er nú gellir séra Jón", Náttúrufræðingurinn - 3.-4. Tölublað (01.06.1985)
- Möðrurót, Hugur og hönd - 1. tölublað (01.06.2015)
