Fara í innihald

Eðlisfræðin

Úr Wikipediu, frjálsa alfræðiritinu

Þessi grein fjallar um
rit eftir Aristóteles
UmsagnirUm túlkun
Fyrri rökgreiningarSíðari rökgreiningar
AlmæliSpekirök
EðlisfræðinUm himininn
Um tilurð og eyðinguHáloftafræði
Um heiminnUm sálina
Um skynjun og skynjanlega hluti
Um minni og upprifjun
Um svefn og vökuUm drauma
Um draumspáUm ævilengd
Um æsku og elliUm líf og dauða
Um öndunUm anda
Rannsóknir á dýrumUm hluta dýra
Um hreyfingu dýraUm göngulag dýra
Um tilurð dýraUm liti
Um hljóðSvipfræðin
Um jurtirUm kynlega kvitti
VélfræðinVandamál
Um óskiptanlegar línurStaða vinda
Um Melissos, Xenofanes og Gorgías
FrumspekinSiðfræði Níkomakkosar
Stóra siðfræðinSiðfræði Evdemosar
Um dyggðir og lestiStjórnspekin
HagfræðinMælskufræðin
Mælskufræði handa Alexander
Um skáldskaparlistina
Stjórnskipan AþenuBrot
Síða úr Eðlisfræðinni eftir Aristóteles í útgáfu Bekkers frá 1837.

Eðlisfræðin (gjarnan þekt undir latneska titlinum Physica) er mikilvægt rit í átta bókum eftir forngríska heimspekinginn Aristóteles. Líkt og önnur varðveitt rit Aristótelesar er Eðlisfræðin handrit að fyrirlestrum eða ritgerð sem var ekki ætluð til útgáfu. Það er einskonar forspjall að ritum Aristótelesar um náttúruheimspeki og náttúruvísindi. Eðlisfræðin fjallar einkum um aðferðafræðileg og heimspekileg atriði, fremur en eiginlega eðlisfræði eða náttúruspekilegar rannsóknir. Í ritinu leggur Aristóteles grunn að rannsóknum náttúruvísindamanna á efnisheiminum sem er undirorpinn hreyfingu og breytingu (kinesis).

Bókaskipting

[breyta | breyta frumkóða]

Eðlisfræðin er í átta bókum.

1. bók fjallar um grunnlögmál náttúrunnar og fjölda. Þá eru athugasemdir um aðferðafræði í náttúruheimspeki og kenningar forvera Aristótelesar.

2. bók fjallar um iðkun náttúruheimspeki og um náttúruhugtakið (gr. physis) sem Aristóteles segir að sé „innri upptök hreyfingar“ (og breytingar, gr. kinesis). Þær verundir sem geta hafið eigin hreyfingu eru því „náttúrugripir“. Á hinn bóginn eru „smiðisgripir“ og dauðir hlutir svo sem grjót ófærir um að hefja eigin hreyfingu eða breytingu; auk þess fæðast þeir ekki, deyja ekki, vaxa ekki, nærast ekki og fjölga sér ekki. Aristóteles beitir einnig kenningu sinni um fjórar tegundir orsaka en leggur áherslu á tilgangsorsök.

3. bók fjallar nánar um breytingar en breyting er skilgreind með hutökunum megund og raungervingu eða möguleika og veruleika. Seinni huti bókarinnar fjallar um óendanleikahugtakið.

4. bók fjallar enn um hreyfingu með umfjöllun um rúm (gr. topos) og tóm og tíma (gr. khronos), sem Aristóteles telur að eigi sér ekki sjálfstæða tilvist óháð hlutum sem gangast undir breytingar.

5. bók fjallar um breytingar almennt og fjallar um ólíkar tegundir breytingar, m.a. magnbreytingar, eiginleikabreytingar og breytingar á staðsetningu (þ.e. hreyfingu). Einnig er umfjöllun um tilurð go eyðingu verunda, sem nánar er fjallað um í ritinu Um tilurð og eyðingu.

6. bók fjallar um samfellur og hvernig verund getur breyst ef hún þarf að fara í gegnum óendanlega mörg stig breytingar. Í 6. bók fjallar Aristóteles einnig um þverstæður Zenons frá Eleu.

7. bók fjallar um tengsl þess sem hreyfist við þann sem hreyfir það.

8. bók er um fjórðungur alls verksins en hugsanlega var hún upphaflega sjálfstæð ritgerð. Hún fjallar tvö meginefni: endimörk alheimsins og tilvist frumhreyfils, eilífrar og óbreytanlegrar orsakar allra breytinga.

Aristóteles fjallar um spurningar eins og: Er alhemurinn eilífur? Átti alheimurinn sér upphaf? Mun heimurinn einhvern tímann enda? Um frumhreyfilinn er einnig fjallað í 12. bók Frumspekinnar.

Útgáfur og þýðingar

[breyta | breyta frumkóða]

Útgáfur og skýringarrit

[breyta | breyta frumkóða]
  • Aristotle, Aristotelis Physica. W.D. Ross (ritstj.) (Oxford: Clarendon Press, 1950).
  • Aristotle, Aristotle: Physics. Sir David Ross (ritstj.) (Oxford: Clarendon Press, 1936).

Þýðingar

[breyta | breyta frumkóða]
  • Aristotle, Physics. Robin Waterfield (þýð.) (Oxford: Oxford University Press, 1996).
  • Aristotle, Aristotle IV: Physics Books I-IV. P.H. Wicksteed og F.M. Cornford (þýð.) (Cambridge, Mass.: Harvard University Press, 1929).
  • Aristotle, Aristotle V: Physics Books V-VIII. P.H. Wicksteed og F.M. Cornford (þýð.) (Cambridge, Mass.: Harvard University Press, 1934).
  Þessi fornfræðigrein er stubbur. Þú getur hjálpað til með því að bæta við greinina.