Tækniminjasafn Austurlands
| Tæknisafn Austurlands | |
| Stofnað | 1984 |
|---|---|
| Staðsetning | Hafnargata 38b, 710 Seyðisfjörður |
| Lykilpersónur | Jónína Brynjólfsdóttir og Elfa Hlín Sigrúnar - Pétursdóttir (forstöðumenn) |
| Starfsemi | safn |
Tækniminjasafn Austurlands var formlega stofnað árið 1984 en fyrsta sýning þess var opnuð á 100 ára afmæli Seyðisfjarðarkaupstaðar árið 1995. Safnið fjallaði um þann hluta Íslandssögunnar sem snýr að tæknivæðingu landsins frá um 1880 til dagsins í dag. Markmiðið var að safna, varðveita, skrá og sýna verkkunnáttu, muni, minjar og frásagnir sem hafa gildi fyrir sögu tækniþróunar á starfssvæði þess.[1] Tækniminjasafnið sýndi hvernig tæknibreytingar sem snúa að véltækni, rafmagni, fjarskiptum, samgöngum og byggingalist voru samofnar breytingum á lifnaðarháttum og umhverfi. Safnið var staðsett á Búðareyrinni eða svokallaðri Wathnestorfu á Seyðisfirði en þar var að finna hús sem spiluðu stór hlutverk í tækniminjasögu landsins. Þar á meðal var Wathneshús, Vjelasmiðja Jóhanns Hanssonar, Skipasmíðastöðin og Angró.
Þann 18. desember 2020 féll stór aurskriða á Seyðisfirði sem tók með sér fjölda húsa, þ. á m. stóran hluta af húsum safnsins og skemmdi önnur. Mikið tjón varð á safnkostinum, stór hluti af honum gjöreyðilagðist en öðru var hægt að bjarga. Safnið hefur því þurft að endurhugsa alla þætti, hvort heldur staðsetningu, húsnæði, rekstur, stefnu, sýningar, miðlun og fræðslu.
Saga safnsins[breyta | breyta frumkóða]
Það er engin tilviljun að Tækniminjasafn Austurlands sé staðsett á Seyðisfirði því segja má að þar liggi rætur tækniþróunar á Íslandi. Því til stuðnings má nefna að fyrsta ritsímastöðin tók til starfa í bænum árið 1906 eftir að sæstrengur hafði verið lagður frá Skotlandi til Seyðisfjarðar og í kjölfarið var talsímalína lögð frá Seyðisfirði til Reykjavíkur. Þá hófu Seyðfirðingar smíðar mótorbáta árið 1905, elsta vélsmiðja landsins tók til starfa á Seyðisfirði árið 1907 og síðast en ekki síst var Seyðisfjarðarkaupstaður fyrsti bærinn á landinu til að rafvæðast þegar Fjarðaselsvirkjun var tekin í notkun árið 1913.[2]
Árið 1976 afhenti Samgönguráðuneytið Seyðisfjarðarkaupstað Wathneshúsið, einnig þekkt sem Gamla símstöðin, undir safn og þar með hófst söfnun og varðveisla muna. Tækniminjasafn Austurlands var síðan formlega stofnað árið 1984. Árið 1993 keypti safnið Vélsmiðju Seyðisfjarðar sem áður hafði borið nafnið Vjelsmiðja Jóhanns Hanssonar og hafin var viðgerð á húsunum sem hýstu smiðjuna. Fyrsta sýning safnsins var opnuð árið 1995 á efri hæð Wathneshúss og árið 2001 var elsti hluti Vélsmiðjunnar opnaður almenningi.[3]
Þann 18. Desember 2020 gjöreyðilagðist safnið í aurskriðum sem fellu á Seyðisfjörð. [4]
Wathneshús[breyta | breyta frumkóða]
Húsið var reist árið 1894 og var upphaflega íbúðarhús norska athafnamannsins Ottós Wathne. Síðar keypti Mikla norræna ritsímafélagið húsið og opnaði þar fyrstu ritsímastöð landsins 25. ágúst 1906 þegar sæstrengur hafði verið lagður frá meginlandinu til Seyðisfjarðar. Húsið hýsir nú skrifstofu Tækniminjasafnsins. [5]
Vjelsmiðja Jóhanns Hanssonar[breyta | breyta frumkóða]
Vjelsmiðja Jóhanns Hanssonar er elsta vélsmiðja landsins en hún var tekin í notkun árið 1907. Smiðjan var stækkuð árið 1918 og þá bættist við málmbræðsla. Árið 1993 keypti safnið smiðjuna en þar er að finna töluvert af upprunalegum vélbúnaði, bræðsluofn, eldsmiðju og fleira. Það er nú hluti af fastasýningu safnsins auk þess sem aðstaðan er notuð til kennslu á ýmsum handverksnámskeiðum.[6]
Smiðjuhátíð[breyta | breyta frumkóða]
Frá árinu 2006 hefur Tækniminjasafnið staðið fyrir árlegri Smiðjuhátíð. Á hátíðinni eru haldin námskeið þar sem hefðbundið og nútímalegt handverk er kennt á faglegan hátt auk þess sem sýningar og tónleikahald skipa stór hlutverk. Markmið hátíðarinnar er fyrst og fremst að vekja áhuga á gömlu handverki. Meðal námskeiða sem haldin hafa verið undanfarin ár eru námskeið í eldsmíði, málmsteypu, hnífasmíði og prent og bókverkanámskeið.[7][8]
Aðgengi[breyta | breyta frumkóða]
Stærstur hluti sýninga safnsins er á jarðhæð en þar sem húsið sem hýsir safnið er gamalt er aðgengi fyrir fatlaða ekki í samræmi við nútímakröfur. Unnið hefur verið að því að bæta aðgengismál safnsins
Samstarfsverkefni[breyta | breyta frumkóða]
Tækniminjasafn Austurlands hefur tekið þátt í mörgum samstarfsverkefnum sem flest eiga það sameiginlegt að fela í sér einhvers konar fræðslu. Þá hafa dyr safnsins staðið opnar fyrir listamenn og fleiri sem vilja nýta sér það sem safnið hefur uppá að bjóða.
Undanfarin tíu ár hafa myndlistarnemar frá Listaháskóla Íslands komið til Seyðisfjarðar til að stunda list sína. Þar er um að ræða samstarfsverkefni Listaháskólans, Dieter Roth Akademíunnar, Skaftfells Menningarmiðstöðvar Austurlands og Tækniminjasafns Austurlands. Afraksturinn er síðan sýndur á sýningu í Skaftfelli. Árið 2013 bar sýning nemendanna nafnið Traappa.[9]
Skólaárið 2013-2014 tók Tækniminjasafnið þátt í fræðsluverkefni á vegum Skaftfells menningarmiðstöðvar þar sem grunnskólabörnum á Austurlandi var boðið í vettvangsfer til Seyðisfjarðar og þeim boðið uppá fræðslu um Dieter Roth og prenttækni.[10][11]
Á skólaárinu 2008 – 2009 var tók Tækniminjasafnið þátt í verkefninu í samstarfi við Skaftfell, menningarmiðstöð Austurlands.[12] Verkefnið gekk út að gefa grunnskólabörnum tækifæri til að skoða sambandið milli lista og vísinda á örvandi hátt. Kistillinn fór í alla grunnskólanna á Austurlandi og fékk mjög góðar viðtökur.
Tilvísanir[breyta | breyta frumkóða]
- ↑ Tækniminjasafn Austurlands (2002): 4.
- ↑ Jón Jónsson og Kristín Schram (2002): 3.
- ↑ Tækniminjasafn Austurlands (2002): 3
- ↑ „Tæknimynjasafnið gjörónýtt“.
- ↑ Tækniminjasafn Austurlands: www.tekmus.is
- ↑ Tækniminjasafn Austurlands: www.tekmus.is
- ↑ Umfjöllun mbl.is um Smiðjuhátíðina 2013
- ↑ Smiðjuhátíð Tækniminjasafns Austurlands 2022
- ↑ TRAAPPA[óvirkur tengill]
- ↑ Hér Geymt 30 janúar 2014 í Wayback Machine
- ↑ Umfjöllun Austurfréttar um verkefnið
- ↑ Fræðakistillinn[óvirkur tengill]
Heimildir[breyta | breyta frumkóða]
- Jón Jónsson og Kristín Schram (2002). Tækniminjasafn Austurlands. Seyðisfjörður - Vagga tækninnar á Íslandi. Safnasjóður. http://www.tekmus.is/1/Greinargerd%20um%20TA.pdf Geymt 5 mars 2016 í Wayback Machine
- Tækniminjasafn Austurlands (2022). Söfnunarstefna - sýningarstefna.
- Tækniminjasafn Austurlands: www.tekmus.is
Tenglar[breyta | breyta frumkóða]
