Pierre de Fermat

Úr Wikipediu, frjálsa alfræðiritinu
Pierre de Fermat

Pierre de Fermat (17. ágúst 16012. janúar 1665) var franskur stærðfræðingur, sem einkum fékkst við talnafræði og er talinn einn af þeim merkustu á því sviði. Sagt er að hann hafi fæðst 17. ágúst 1601, samt er hann sagður 57 ára á legsteini sínum og dáinn 1665, svo að eitthvað passar ekki.

Prins áhugamannanna[breyta | breyta frumkóða]

Fermat var áhugamaður í stærðfræði, en gerði samt ýmsar merkar uppgötvanir. Til dæmis uppgötvaði hann árið 1629 að fall á forminu f(x,y) = 0 samsvarar ferli í x-y fletinum. Þetta var fyrst gefið út í riti Descartes, Rúmfræðinni', árið 1637. Hann gerði undirstöðuuppgötvanir á sviði örsmæðareiknings, sem Isaac Newton byggði á þegar hann þróaði deildunarreikning (sem hann kallaði fluxions). Hann var dómari í Toulouse og er jafnan kallaður Prins áhugamannanna af stærðfræðingum.

Framlög til stærðfræðinnar[breyta | breyta frumkóða]

Frægasta framlag Fermats til stærðfræðinnar er svokölluð síðasta regla Fermats. Hún tekur mið af Pýþagórasarreglu (a² + b² = c²), sem hefur óendanlega margar heiltölulausnir fyrir a, b og c. Síðasta regla Fermats er þannig: Jafnan xn + yn = zn hefur enga lausn ef x, y, z og n eru náttúrulegar tölur (>0) og n>2. Þessa reglu sagðist hann hafa sannað og skrifaði regluna á spássíu bókar sem hann var að lesa og fannst að honum látnum. Þar stóð ennfremur, að hann hefði fundið dásamlega sönnun á þessari reglu, en að hún væri of löng til að komast fyrir á spássíunni. Sönnun hans fannst aldrei og í tæp 330 ár var þetta viðfangsefni bestu stærðfræðinga veraldar. Það var ekki fyrr en 1994breska stærðfræðingnum Andrew Wiles tókst loks að sanna síðustu reglu Fermats á mjög viðamikinn og flókinn hátt og tók það hann átta ára þrotlausa vinnu.[1]

Annað framlag Fermats er kenningin sem á ensku er kölluð Fermat's conjecture, eða ályktun Fermats. Hún er á þá leið, að sérhverja náttúrulega tölu er unnt að skrifa sem summu fjögurra ferningstalna eða færri. Dæmi: 25 = 9 + 16 og 99 = 9 + 16 + 25 + 49. Þessi regla var síðar sönnuð af Jacobi, sem var frægur stærðfræðingur á 19. öld.

Neðanmálsgreinar[breyta | breyta frumkóða]

  1. Rögnvaldur G. Möller. „Hver er Andrew Wiles og hvernig tókst honum að sanna síðustu setningu Fermats?“. Vísindavefurinn 28.1.2011. http://visindavefur.is/?id=58240. (Skoðað 29.1.2011).

Tenglar[breyta | breyta frumkóða]

  • „Hver var síðasta setning Fermats?“. Vísindavefurinn.
  • „Hver er Andrew Wiles og hvernig tókst honum að sanna síðustu setningu Fermats?“. Vísindavefurinn.