Þuríður Einarsdóttir stóra
Þuríður Einarsdóttir (d. 1561), kölluð Þuríður stóra, var íslensk kona á 16. öld. Hún er sögð hafa verið óvenju hávaxin og glæsileg kona og varð fylgikona þriggja af helstu prestum og menntamönnum landsins á fyrri hluta aldarinnar.
Þórður Einarsson[breyta | breyta frumkóða]
Þuríður var dóttir Einars Guðmundssonar á Vatnsleysu í Biskupstungum og síðar í Haukadal. Ekki er vitað hver móðir hennar var. Hún varð fyrst fylgikona séra Þórðar Einarssonar, sem var sonur Einars Þórólfssonar hirðstjóraumboðsmanns á Hofsstöðum í Miklaholtshreppi og konu hans Katrínar, dóttur Halldórs Ormssonar ábóta á Helgafelli. Þórður var prestur í Hítardal, sem var eitt besta brauð landsins og veitt af erkibiskupinum í Niðarósi, og má því gera ráð fyrir að hann hafi verið auðugur og átt töluvert undir sér. Þau áttu saman fimm börn og komust tvær dætur þeirra til aldurs, Þórunn kona séra Finnboga Tumasonar á Hofi í Vopnafirði og Jórunn, kona Þórðar Guðmundssonar lögmanns.
Þórður lenti í ósætti við Ögmund Pálsson biskup, sem lét dæma hann úr embætti með svokölluðum Hítardalsdómi 24. janúar 1530, en þar var séra Þórði meðal annars gefið að sök að hafa átt fimm börn í frillulífi, logið upp á biskup, skemmt timbur sem Skálholtskirkja átti, slegist við annan prest á Barthólómeusarmessu, óhlýðnast biskupi og vanrækt kennimannsstörf sín. Sumar heimildir segja einnig að hann hafi snúist til lúthersku, en Jón bróðir hans, prestur í Odda, var einmitt einna fyrstur presta til að snúast til Lútherstrúar. Ögmundur og prestar hans dæmdu Hítardal fallinn undir erkibiskupsvald en fé Þórðar til kirkjunnar. Þórður sigldi sama sumar til Noregs og hugðist leita sér uppreisnar hjá erkibiskupi, en dó sama ár erlendis.
Sigmundur Eyjólfsson[breyta | breyta frumkóða]
Vorið 1531 bárust fregnir um lát hans til Íslands og þar með að erkibiskup hefði veitt Hítardal Sigmundi Eyjólfssyni presti í Vallanesi, systursyni Ögmundar biskups, og hefur raunar verið sagt að tilgangur Ögmundar með Hítardalsdómi hafi verið að koma Sigmundi þangað. Þuríður var þá enn í Hítardal og hefur Sigmundi litist vel á hana því hann tók hana sér til fylgilags. Þau áttu saman eina dóttur sem upp komst, Katrínu (f. um 1532), sem giftist Agli Einarssyni á Snorrastöðum. Á meðal barna þeirra voru Jón Egilsson prestur og annálaritari, og var Þuríður heimildamaður hans um ýmsa atburði siðaskiptaaldar, og Ólafur Egilsson prestur í Vestmannaeyjum, sem Tyrkir hertóku og fluttu til Alsír en kom aftur heim.
Eftir að Sigmundur kom í Hítardal var hann hægri hönd Ögmundar frænda síns og fylgdarmaður hans á ferðalögum. Ögmundur var orðinn hrumur og nær blindur og árið 1536 lét hann kjósa Sigmund eftirmann sinn og sendi hann út til Noregs um haustið að taka biskupsvígslu. Hann var vígður biskup í Niðarósi um veturinn en hafði fengið fótarmein og dó úr því nítján dögum síðar. Prestur sem var með honum, Árni Arnórsson frá Ökrum á Mýrum, fékk einnig mein en enskum bartskera tókst að lækna hann og fór hann til Íslands og varð prestur í Hítardal.
Oddur Gottskálksson[breyta | breyta frumkóða]
Þuríður fluttist nú frá Hítardal og tók skömmu síðar við búi Ögmundar biskups á Reykjum í Ölfusi en Katrín dóttir hennar fór í fóstur til afa síns og ömmu, Eyjólfs Jónssonar og Ásdísar Pálsdóttur á Hjalla í Ölfusi, en þar dvaldi Ögmundur biskup löngum, og var þar þegar Kristófer Hvítfeld og menn hans handtóku biskupinn 1541 og rændu eignum hans og ömmu hennar.
Þuríður hafði þá kynnst þriðja sambýlismanni sínum, Oddi Gottskálkssyni, sem var einn lærðasti maður landsins. Þegar hann kom heim frá Danmörku eftir að hafa látið prenta Nýjatestamentisþýðingu sína settist hann að hjá Þuríði á Reykjum og vann þar að fræðistörfum. Þau bjuggu saman ógift í nokkur ár en giftust síðan eftir að hafa átt saman einn son, Pétur, sem fæddist 1543. Hann fluttist uppkominn til Noregs og dó þar.
Eftir siðaskipti fékk Oddur veitingu fyrir Reynistaðaklaustursumboði og fluttu þau Þuríður þá norður og settust að á Reynistað. Oddur varð jafnframt lögmaður norðan og vestan 1552. Hann drukknaði í Laxá í Kjós á leið til Alþingis sumarið 1556. Þuríður lifði áfram í fimm ár en dó 1561.